سنگ صفرا چیست؟ از علت تا درمان
حتما تا به حال اسم سنگ صفرا به گوشتان رسیده، اما شاید ندانید که سنگ صفرا چیست یا چرا به وجود آمده. در این مقاله از علت تا درمان سنگ صفرا را بررسی می‌کنیم.
در این مقاله می‌خوانید:
- سنگ صفرا چیست؟
- علائم سنگ صفرا چیست؟
- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
- انواع سنگ کیسه صفرا
- عوامل خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا چیست؟
- عوارض سنگ صفرا چیست؟
- راههای پیشگیری از سنگ صفرا
- خلاصه
سنگ صفرا چیست؟
سنگ‌های صفراوی رسوبات سخت‌شده مایع گوارشی هستند که در کیسه صفرا ایجاد می‌شوند. کیسه صفرا یک اندام کوچک گلابی‌شکل در سمت راست شکم و درست زیر کبد شماست. کیسه صفرا مایع گوارشی را که «صفرا» نام دارد، در خود نگه می‌دارد. این مایع در روده کوچک شما آزاد می‌شود.
اندازه سنگ‌های صفراوی بین یک دانه شن تا بزرگی یک توپ گلف، متغیر است. در برخی از افراد فقط یک سنگ کیسه صفرا ایجاد می‌شود، در حالی که برخی دیگر به طور همزمان چندین سنگ صفراوی دارند.
افرادی که علائم سنگ کیسه صفرا را تجربه می‌کنند معمولا به جراحی کیسه صفرا نیاز دارند تا سنگ صفرا برداشته شود. سنگ‌های صفراوی که هیچ علامت و نشانه‌ای ایجاد نمی‌کنند معمولا نیازی به درمان ندارند.
علائم سنگ صفرا چیست؟
سنگ کیسه صفرا ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. اگر سنگ کیسه صفرا در مجرا قرار بگیرد و باعث انسداد شود، علائم و نشانه‌های ناشی از آن عبارتند از:
- درد ناگهانی و سریع در سمت راست بالای شکم
- درد ناگهانی و سریع در مرکز شکم، درست زیر استخوان سینه
- کمردرد بین تیغه‌های شانه
- درد در شانه راست
- تهوع، یا استفراغ
- درد سنگ کیسه صفرا ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر علائمی دارید که باعث نگرانی شما شده، به پزشک مراجعه کنید. این نشانه‌ها حاکی از سنگ صفرایی است که باید درمان شود:
- درد شکمی شدید در حدی که نمی‌توانید یک جا بنشینید
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)
- تب بالا همراه با لرز
علت سنگ صفرا
مشخص نیست چه چیزی باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا می‌شود. پزشکان فکر می‌کنند که سنگ کیسه صفرا ممکن است به این علت‌ها ایجاد شود:
اگر کبد شما بیش از مقداری که صفرا می‌تواند حل کند کلسترول دفع کند، کلسترول اضافی ممکن است به کریستال و در نهایت به سنگ تبدیل شود.
۱- کلسترول بیش از حد در صفرا
صفرای شما کلسترول بیش از حد دارد. به طور معمول، صفرا حاوی مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول دفع‌شده توسط کبد است. اما اگر کبد شما بیش از مقداری که صفرا می‌تواند حل کند کلسترول دفع کند، کلسترول اضافی ممکن است به کریستال و در نهایت به سنگ تبدیل شود.
۲- بیلی‌روبین بیش از حد در صفرا
صفرای شما بیش از حد بیلی‌روبین دارد. بیلی‌روبین یک ماده شیمیایی است که وقتی بدن گلبول‌های قرمز را تجزیه می‌کند، تولید می‌شود. برخی شرایط باعث تولید بیش از حد بیلی‌روبین می‌شود. این شرایط عبارتند از: سیروز کبدی، عفونت‌های مجاری صفراوی و برخی اختلالات خونی.
بیلی‌روبین اضافی به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می‌کند.
۳- تخلیه نشدن کیسه صفرا
کیسه صفرا به درستی تخلیه نمی‌شود. اگر کیسه صفرا به طور کامل، یا به اندازه کافی خالی نشود، ممکن است صفرا بسیار غلیظ شود و به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک کند.
انواع سنگ کیسه صفرا
انواع سنگ‌های صفراوی که در کیسه صفرا ایجاد می‌شوند، عبارتند از:
رایج‌ترین نوع سنگ کیسه صفرا، سنگ کیسه صفرا کلسترولی است که اغلب به رنگ زرد است.
۱- سنگ‌های صفراوی کلسترولی
رایج‌ترین نوع سنگ کیسه صفرا، سنگ کیسه صفرا کلسترولی است که اغلب به رنگ زرد است. این نوع سنگ‌ها از کلسترول حل‌نشده تشکیل شده‌اند، اما ممکن است حاوی اجزای دیگر هم باشند.
۲- سنگ کیسه صفرا رنگدانه
این سنگ‌های قهوه‌ای تیره یا سیاه، زمانی تشکیل می‌شوند که صفرا حاوی مقدار زیادی بیلی‌روبین باشد.
عوامل خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا چیست؟
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند عبارتند از:
- زن بودن
- سن بیش از ۴۰ سال
- نژادهایی مثل بومیان آمریکا، یا اسپانیایی تبار مکزیکی‌الاصل بودن
- اضافه‌وزن یا چاقی
- کم‌تحرک بودن
- باردار بودن
- داشتن رژیم غذایی پرچرب
- داشتن رژیم غذایی با کلسترول بالا
- داشتن رژیم غذایی کم‌فیبر
- داشتن سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا
- ابتلا به دیابت
- داشتن برخی اختلالات خونی مثل کم‌خونی داسی‌شکل، یا لوسمی
- کاهش وزن بسیار سریع
- مصرف داروهای حاوی استروژن مثل داروهای ضد بارداری خوراکی، یا داروهای هورمون‌درمانی
- داشتن بیماری کبدی
عوارض سنگ صفرا چیست؟
عوارض سنگ صفرا شامل این موارد است:
۱- التهاب کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا که در گردن کیسه صفرا قرار می‌گیرد می تواند باعث التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیت) شود. کوله‌سیستیت می‌تواند باعث درد شدید و تب شود.
۲- انسداد مجرای صفراوی مشترک
سنگ کیسه صفرا می‌تواند لوله‌هایی را که صفرا از طریق آن‌ها از کیسه صفرا یا کبد به روده کوچک جریان می‌یابد، مسدود کند. با انسداد مجرای صفراوی مشترک، درد شدید، یرقان و عفونت مجرای صفراوی را تجربه خواهید کرد.
سنگ کیسه صفرا می‌تواند باعث انسداد مجرای پانکراس و منجر به التهاب پانکراس، یا پانکراتیت شود. پانکراتیت، باعث درد شدید و دائمی شکم می‌شود
۳- انسداد مجرای پانکراس
مجرای لوزالمعده یا پانکراس، لوله‌ای است که از لوزالمعده شروع شده و درست قبل از ورود به دوازدهه به مجرای صفراوی مشترک متصل می‌شود. شیره‌های لوزالمعده که به هضم غذا کمک می‌کنند، از مجرای پانکراس جریان می‌یابند.
سنگ کیسه صفرا می‌تواند باعث انسداد مجرای پانکراس و منجر به التهاب پانکراس، یا پانکراتیت شود. پانکراتیت، باعث درد شدید و دائمی شکم می‌شود و معمولا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.
۴- سرطان کیسه صفرا
خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا در افرادی که سابقه سنگ کیسه صفرا دارند، افزایش می‌یابد. اما نگران نباشید! سرطان کیسه صفرا بسیار نادر است، بنابراین با وجود اینکه خطر ابتلا به سرطان بالا است، احتمال ابتلا به سرطان کیسه صفرا بسیار کم است.
راههای پیشگیری از سنگ صفرا
با انجام راهکارهایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، می‌توانید از ابتلا به سنگ کیسه صفرا پیشگیری کنید:
سعی کنید هر روز وعده‌های غذایی معمول خود را داشته باشید. حذف وعده‌های غذایی یا ناشتا بودن می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد.
۱- وعده‌های غذایی را حذف نکنید
سعی کنید هر روز وعده‌های غذایی معمول خود را داشته باشید. حذف وعده‌های غذایی یا ناشتا بودن می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد.
۲- به آرامی وزن کم کنید
اگر نیاز به کاهش وزن دارید، این کار را آهسته انجام دهید. کاهش وزن سریع می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد. بهتر است هدفتان کاهش وزن حدود ۰.۵ تا ۱کیلوگرم در هفته باشد.
۳- مصرف غذاهای پرفیبر
غذاهای پرفیبر بخورید. غذاهای غنی از فیبر مثل میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
۴- وزن مناسب داشته باشید
چاقی و اضافه‌وزن، خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش می‌دهد. کالری دریافتی خود را کاهش و میزان فعالیت بدنی‌تان را افزایش دهید تا از این راه، وزنتان کم شود. هنگامی که به وزن مناسبی رسیدید، با ادامه رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی، برای حفظ آن تلاش کنید.
خلاصه
سنگ‌های صفراوی رسوبات سخت‌شده مایع گوارشی هستند که در کیسه صفرا ایجاد می‌شوند. کلسترول بیش از حد در صفرا و بیلی‌روبین بیش از حد در صفرا برخی از علل تشکیل سنگ کیسه صفرا هستند، اما پزشکان علت دقیق آن را نمی‌دانند. حذف نکردن وعده‌های غذایی، به آرامی وزن کم کردن، حفظ وزن مناسب و مصرف غذاهای حاوی فیبر، برخی از روش‌های پیشگیری از سنگ صفرا است.
برای یافتن متخصصان مورد نظر خود به کلینیک بیا نی نی سر بزنید.
