عوامل مؤثر بر رشد و تکامل: امنیت عاطفی
تحقیقات بسیار زیادی انجام شده است که نشان می دهد کودکی که امنیت دارد تقریبا از هر نظر بهتر از کودکی رشد می کند که احساس امنیت ندارد. محققین این کودکان را “کودک ایمن” نامیده اند. متاسفانه تعداد زیادی از کودکان در سالهای طفولیت فاقد امنیت عاطفی هستند. حتی در خانواده های با ثبات، خوشبخت و طبقه متوسط، یک سوم تمام کودکان فاقد امنیت می باشند.
کودک دارای امنیت عاطفی به شم نمی چسبد، ولی از طرف دیگر در برابر تماس، اگر شما شروع کننده آن باشید، مقاومت نمی کند. کودک دارای احساس امنیت، اگر پس از مدتی غیبت دوباره نزد او بیایید، با روی باز شما را می پذیرد و اگر ناراحت باشد، حضور و تماس با شما او را آرام می کند. چنین کودکی همیشه شما را به یک غریبه ترجیح می دهد. از طرف دیگر کودک فاقد امنیت عاطفی معمولا از تماس با مادر خود، بخصوص اگر پس از مدتی غیبت او را دیده باشد، اجتناب می کند. کودکی که از این هم احساس امنیت کمتری داشته باشد، هنگام جدایی از مادر بسیار آشفته می شود و برای مادر غیر ممکن است که وقتی باز می گردد بتواند کودک را آرام کند. چنین کودکی حتی ممکن است هنگام بازگشت مادرش عصبانی هم بشود و در مقابل تلاش برای آرام کردن، چه از سوی مادر و چه از سوی یک فرد بیگانه، مقاومت می کند. یک کودک شدیدا نا ایمن ممکن است وحشت زده و آشفته باشد و دوست ندارد به کسی نزدیک شود، هرگز تماس چشمی برقرار نمی کند و هرگز ابراز احساسات نمی کند.
آثار مثبت امنیت عاطفی را به سادگی می توان در کودکان دو ساله مشاهده کرد. به عنوان نمونه کودکان ایمن در این سن وسعت توجه بیشتری در بازی دارند، در تلاش برای یافتن راه حل کارهایی که ابزار در آنها دخالت دارد اعتماد به نفس بیشتری دارند و غالبا به راحتی از مادر خود به عنوان منبع کمک و حلال مشکلات استفاده می کنند. در سن هجده تا سی ماهگی، کودکان ایمن حالت رشد یافته تر و پیچیده تری در بازی کردن دارند که نشان می دهد اجتماعی تر، از نظر عقلی جلوتر و از نظر درک جهان بهتر از دوستان نا ایمن خود هستند.
کودکان ایمن در سن پیش دبستانی، تعامل سریعتر و روانتری با یک بزرگسال بیگانه مثل معلم برقرار میکنند. کودکان نا ایمن اختلالات رفتاری خیلی بیشتری مثل کج خلقی و رفتار پرخاشگرانه از خود نشان می دهند. این گونه کودکان به دیگران می چسبند و طالب توجه اند، در مدرسه رفتار خوبی ندارند و با شیطنت و خرابکاری توجه دیگران را جلب می کنند. کودکان ایمن همدلی بیشتری با سایر بچه ها و بزرگترها نشان می دهند. آنها از ناراحتی سایر مردم لذت نمی برند در حالی که کودکان ناایمن به ناراحتی دیگران می خندند.
در حدود سن چهار و پنج سالگی، کودکان دارای امنیت عاطفی از نظر رویکرد انعطاف پذیر به زندگی و کاردانی، برتر از کودکان ناایمن هستند و عزت نفس آنها در همان سن نیز بسیار بیشتر است. در سن پنج و شش سالگی نیز کودکان ایمن رفتار دوستانه تری دارند و نزد همسالان خود از محبوبیت بیشتری برخوردارند.
چرا و چگونه برای کودک امنیت عاطفی ایجاد کنیم.
از هر نظر به نفع شماست که در کودک احساس امنیت و دلبستگی مطمئن نسبت به خود ایجاد کنید. الگوهای رفتاری معینی برای والدین وجود دارند که سبب ایجاد امنیت عاطفی می شوند و شما باید از این الگوها تبعیت کنید. والدینی کودکان دارای امنیت عاطفی دارند که رفتار خود را با رفتار کودک منطبق می کنند، یا به عبارت دیگر از آهنگ رفتار و اعمال کودک تبعیت می کنند. همچنین به نظر می رسد والدین اینگونه اطفال از نظر عاطفی با کودکان خود دوستانه تر رفتار می کنند؛ آنها بیشتر لبخند می زنند، بیشتر از آهنگ گفتار خود استفاده می کنند و صدای خود را به شکلی گویاتر به کار می برند. آنها بیشتر کودکان خود را لمس می کنند و در آغوش می گیرند.
مادران اطفال نا ایمن از نظر روانشناختی “غیر قابل دسترس” خوانده می شوند. این مادران ممکن است افسرده باشند، از تماس با اطفال خود در ماههای اول زندگی بیزارند و تمایلی به توجه کردن به اطفال خود ندارند و حتی شاید آنها را نپذیرند و از آنها دوری کنند.
بنابراین اگر پس از تولد کودک دچار نوعی از اندوه، افسردگی یا عدم تمایل و علاقه کافی به فرزندتان شده اید، بهتر است هر چه زودتر در صدد رفع آن برآئید. از همسر، دوستان و کارشناسان متخصص در این زمینه کمک بخواهید.
