هر آنچه باید درباره یلدا و بلندترین شب سال بدانید
مردم در ایران باستان در دی ماه هر سال، چهار جشن داشتند که شامل روز‌های اول، هشتم، پانزدهم و بیست‌وسوم این ماه بود. اما امروزه دیگر از آن جشن‌ها خبری نیست و آنچه مانده فقط جشن طولانی‌ترین شب سال یعنی شب یلداست که قدمتی ۸ هزار ساله دارد، یعنی از زمان زرتشت تا کنون!
یلدا یک واژه سریانی و به معنی زایش و تولد است؛ تولد خورشید (مهر، میترا). این شب به زمان بین غروب آفتاب از سی آذر ماه (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود.
اما باید بدانید که بلندترین شب سال نسبت به شب‌های قبلش فقط یک دقیقه طولانی‌تر است.
در قرن چهارم میلادی، بر اثر اشتباهی که در محاسبه روز‌های کبیسه رخ داد، روز ۲۵ دسامبر را (به جای روز ۲۱ دسامبر) روز تولد میترا یا همان خورشید دانستند و تولد عیسی مسیح را نیز در این روز قرار دادند.
پیشینیان اعتقاد داشتند که در این شب فرشته بدی‌ها یا همان اهریمن با فرشته خوبی‌ها یا امشاسپندان به جنگ می‌پردازد و در این نبرد طولانی فرشته خوبی ها، اهریمن را شکست داده و صبح، پس از زاده شدن دوباره خورشید یعنی پیروزی روشنایی بر تاریکی آغاز می‌شود. اما این رسم بنا بر مدارکی که در روم باستان نگاشته شده، اینگونه در ایران باستان برگزار می‌شده که پیران و پاکان با لباس‌هایی نو به تپه‌ای رفته و در مراسمی ویژه از آسمان می‌خواستند که آن ”رهبر بزرگ“ را برای رستگاری آدمیان بفرستد و باور داشتند که نشانه‌های زایش آن ناجی، ستاره‌ای است که بالای کوهی به نام فیروزی که دارای درخت بسیار زیبایی بوده (سرو یا کاج) پدیدار خواهد شد.
همچنین این شب را ایرانیان نحس می‌دانستند، از این رو، چون یلدا فرا می‌رسید، آتش می‌افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند. همچنین مردم دور هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفتگو به پایان می‌رساندند. در شب یلدا مردم سفره‌ای ویژه پهن می‌کردند و هرآنچه میوه تازه فصل که نگاه‌داری شده بود و میوه‌های خشک که داشتند در سفره قرار می‌دادند. انار و هندوانه جزو مهم‌ترین ملزومات شب یلدا هستند. همچنین آجیل مخصوص شب یلدا نیز طرفداران بسیاری دارد.
در نزد نیاکان ما ایرانی‌ها که به آئین مهر دلبستگی داشتند، رنگ قرمز که نماد نور خورشید است، بسیار گرامی بود. از این رو شاید بتوان رنگ سرخ انار و هندوانه، و انتخاب سیب قرمز و سنجد در سفره شب یلدا را برگرفته از این باور دانست.
انار در جای جای ایران پهناور ممکن است این جشن به گونه‌های متفاوتی برگزار شود، اما آنچه که مشترک است آیین‌هایی مانند شب نشینی و چراغانی، قصه گویی، خاطره گویی، داستان گویی، شعر خوانی، گرفتن فال حافظ و گاه شاهنامه خوانی و یا فال گیری و شوخی و ادا بازی و تقلید صدا و یا خواندن قصه است. همچنین خوردن آجیل مانند توت خشک، برگه زردآلو، انجیر، برگه خشک شده میوه‌ها و میوه تازه به خصوص انار و هندوانه از جمله سنت‌های مشترک در تمام مناطق قومی و زبانی ایران کنونی است.
فلسفه خوراکی‌های شب یلدا
هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت است. باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین‌های A و B و C می‌باشد، مطابقت دارد.
انار شب یلدا انار در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است. انار میوه‌ای است که از قدیم از آن به عنوان میوه‌ای خون‌ساز یاد می‌شد. به افرادی که رنگی مهتابی و از نظر جثه رنجور بودند، توصیه می‌شد که آب انار بنوشند. امروزه اثبات شده انار سرشار از ویتامین C است که سبب تقویت سیستم ایمنی بدن و تصفیه کننده خون و سرشار از آهن است، در نتیجه موجب افزایش انرژی و خون‌سازی در بدن فرد می‌شود و تصفیه خون مانند زندگی یا زایش دوباره انسان است، به همین علت انار را نماد زایش و شادی می‌دانند.
آجیل شب یلدا آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو و فندق است و در بعضی مناطق کشور از میوه‌های خشک نیز به عنوان آجیل شب یلدا استفاده می‌شود. آجیل به عنوان سالم‌ترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست که در درمان یبوست، چاقی، انواع سرطان‌ها از جمله سرطان معده و روده بسیار مؤثر است.
آجیل دارای انواع ویتامین‌های گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیوم، ویتامین A و پروتئین است که وجود این مواد در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین و چروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود.
