بانوی رکورد شکن در فضا و دریا
دکتر «کتی سالیوان» که سال ۱۹۸۴ به فضا رفته بود، با ثبت رکوردی دیگر در گینس به عنوان اولین زنی که به عمق ۱۱ کیلومتری اقیانوس رسیده، تاریخ‌ساز شده است
همه ما در کودکی به محض بستن چشم‌های‌مان، رویاهایی را که در ذهن‌مان داشتیم، جلوی چشم‌مان آمده است و دیده‌ایم. بعضی وقت‌ها خودمان را در اعماق اقیانوس تصور می‌کردیم و بار دیگر خودمان را در فضا می‌دیدیم، شاید هم چند بار در رویا به پیاده‌روی فضایی رفته‌ایم، اما چند نفرمان به این رویاهای عجیب و غریب کودکی‌مان رسیده‌ایم؟ دکتر «کتی سالیوان» یکی از افرادی است که رویاهای عجیب و غریب کودکی‌اش را نه یک بار بلکه دو بار به واقعیت تبدیل کرده است. او اولین زن جهان بود که به راهپیمایی فضایی پرداخت و اسمش را در کتاب رکوردهای گینس ثبت و ماندگار کرد، اما این پایان داستان این زن ماجراجو نبود. «سالیوان» در ۶۸ سالگی توانست به عمق یازده کیلومتری اقیانوس(عمیق‌ترین نقطه شناخته‌شده برای انسان) برود و خودش را به آن‌جا برساند. تحقق این دو رویای متفاوت، نشان‌دهنده دو روی سکه زندگی دکتر «سالیوان» هستند. به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی‌سلام با او که به زنی تاریخ‌ساز در عرصه دریا و فضا معروف است، بیشتر آشنا خواهید شد.
پدرش مهندس هوافضا بود و خودش عاشق اکتشاف
دکتر «کتی سالیوان» در سال ۱۹۵۱ در نیوجرسی آمریکا متولد شد و کودکی خود را در کالیفرنیا گذراند. پدر او مهندس هوافضا بود که همراه با همسرش همیشه فرزندان خود را به تفکر آزاد و مشارکت در بحث‌ها تشویق می‌کردند. برادر «سالیوان» وقتی پنج یا شش ساله بود، آرزوی خلبانی داشت. «سالیوان» هم از کودکی مجذوب نقشه‌ها و یادگیری درباره نقاط جذاب آن شغل شده بود. خودش در این باره گفته: «شغل فعلی هر دوی ما دستاوردی خارق‌العاده از اولین آرزوهای‌مان است.» وقتی سالیوان دختری کوچک بود، به روزنامه‌ها، مجله‌ها و گزارش‌های تلویزیونی با موضوع‌های اکتشافی علاقه‌مند شد. کودکی سالیوان همزمان با اکتشافات دریایی ژاک کوستو یکی از پیشتازان این عرصه و پروژه مرکوری بود. او درباره آن روزها هم گفته: «من این افراد قهرمان را دیدم که همه مرد بودند اما این مسئله به من حس نتوانستن نمی‌داد، من دلم می‌خواست ماجراجویی کنم.»
دانش‌آموخته علوم‌زمین و اقیانوس‌شناسی
سالیوان در دانشگاه، رشته علوم زمین را انتخاب کرد و در آن به ادامه تحصیل پرداخت. در آن سال‌ها این رشته، تقریبا رشته‌ای مردانه به شمار می‌رفت اما او تصمیم‌اش را گرفته بود. سالیوان، بلندپرواز بود به همین دلیل مطالعه اقیانوس‌شناسی را هم آغاز کرد. او در سال ۱۹۷۳ مدرک لیسانس علوم‌زمین را از دانشگاه کالیفرنیا دریافت کرد و در سال ۱۹۷۸ دکترای زمین‌شناسی را از دانشگاه دالهوسی در کانادا گرفت. زمانی که دانشجوی ارشد بود، در چندین سفر اقیانوس‌شناسی(اطلس و آرام) شرکت کرد تا پاسخی برای کنجکاوی‌هایش در همین باره یافت.
اولین فضانورد زن ناسا
قبول‌شدن در ناسا و اولین راهپیمایی‌فضایی، در کارنامه این زن تاریخ‌ساز دیده می‌شود. کاترین رویاهایش را مصرانه دنبال کرد و برای افزایش دانش خود درباره زمین، برای کار در ناسا درخواست داد. سالیوان در سال ۱۹۷۸ توسط سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا به عنوان فضانورد انتخاب شد. این اولین باری بود که زنی می‌توانست به رتبه فضانوردی دست پیدا کند. اولین پرواز فضایی او با شاتل فضایی چلنجر در ماموریت STS-41G (5 تا ۱۳ اکتبر ۱۹۸۴) صورت گرفت. سالیوان و سرپرست مأموریت «دیوید لیتسما» یک پیاده‌روی فضایی سه و نیم ساعته انجام دادند که در آن سیستمی را به کار گرفتند که نشان می‌داد ماهواره‌ها می‌توانند در مدار سوخت‌گیری کنند. خودش بعدها درباره این تجربه یعنی پیاده‌روی در فضا گفت: «مدت زمان پیاده‌روی فضایی من سه ساعت و نیم بود. این مدت زمان برای پیاده‌روی فضایی بسیار کوتاه است. وقتی زنانی را دیدم که پس از من پیاده‌روی‌های پیچیده‌تر و دشوارتری را انجام دادند، بسیار لذت می‌بردم.» البته سالیوان به یک پیاده‌روی در فضا اکتفا نکرد و در دو پرواز فضایی دیگر شرکت کرد. او در STS-31 (24 تا ۲۹ آوریل ۱۹۹۰)، شاتل فضایی دیسکاوری تلسکوپ فضایی هابل را مستقر کرد و در STS-45 (24 مارس تا ۲ آوریل ۱۹۹۲)، فرمانده محموله آزمایشگاه اتمسفر بود.
ترک ناسا و بازگشت به اقیانوس!
سالیوان در سال ۱۹۹۳ ناسا را ترک کرد و دانشمند ارشد اداره ملی اقیانوسی و جوی (NOAA) شد. او در سال ۱۹۹۶ به عنوان رئیس و مدیر اجرایی مرکز علم‌و‌صنعت، یک موزه علم در کلمبوس اوهایو منصوب شد. او در کتابی به نام Handprints on Hubble: An Astronaut’s Story of Invention که در سال ۲۰۱۹ از تجربیاتش منتشر کرده، نوشته است: «این تجربیات که من در زندگی کسب و مشاهده کردم، خارق‌العاده هستند. من می‌خواهم به دختران جوان ثابت کنم که می‌توانند به چنین مراحلی راه پیدا کنند. این راه قطعا بدون چالش نخواهد بود، گاهی مجبور به عقب‌نشینی هستید اما باید مقاومت کنید و دوام بیاورید. گاهی هم باید بجنگید.»
سفر ماجراجویانه به عمق ۱۱ کیلومتری اقیانوس
چلنجر دیپ، عمیق‌ترین فرورفتگی در میان بسیاری از فرورفتگی‌های بستر دریاست که در سراسر جهان وجود دارد. عمق چلنجر دیپ که بخشی از چاه ماریاناست به ۱۱ کیلومتر می‌رسد. این بخش در ۳۲۱ کیلومتری جنوب غرب گوام در اقیانوس آرام قرار دارد. در سال ۲۰۲۰ بود که «ویکتور وسکوو»، سرمایه‌گذار و افسر دریایی سابق که در طول سال‌ها فعالیت خودش میلیون‌ها دلار صرف فناوری زیردریایی کرده، از سالیوان برای آخرین ماجراجویی‌اش دعوت کرد. وسکوو از طریق ایمیلی، سالیوان را به ماجراجویی دعوت کرد زیرا تصور می‌کرد زمان آن رسیده است تا یک زن به عمیق‌ترین نقطه شناخته‌شده اقیانوس برود. سالیوان که انگار تمام عمرش منتظر چنین دعوتی بود، پس از بررسی سوابق وسکوو با کمال میل این دعوت را پذیرفت. او روز یک شنبه ۱۰ ژوئن ۲۰۲۰ با یک زیردریایی دو نفره، به عمق ۱۰۹۰۰ متری اقیانوس رفت و به این ترتیب هشتمین نفر و اولین زنی بود که به عمیق‌ترین نقطه شناخته شده از بستر اقیانوس دست یافت.
جزئیات این سفر عمیق در اقیانوس
سالیوان بعد از این تجربه ترسناک و البته ماجراجویانه در حساب توئیتری خود، این خصوصیات را برای چلنجر دیپ نوشته است: «برای رفتن به اعماق و بالا آمدن تقریبا چهار تا پنج ساعت زمان لازم است. عمق: ۱۰۹۲۵ متر. این جا ماهی وجود ندارد. دمای داخل زیردریایی به منفی ۵ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. فشار بسیار بالاست و تقریبا ۱۱۲ هزار مگاپاسکال است.» این سفر که همراه با ویکتو وسکوو، کاوشگری که بودجه این ماموریت را تامین کرده بود، انجام شد، حدود یک ساعت و نیم طول کشید و آن‌ها نزدیک به هفت مایل در یک گودال در ماریانا که در حدود ۲۰۰ مایلی جنوب غربی گوام است، پایین رفتند. هدف این ماموریت تحقیقی در اعماق اقیانوس بود که بعد از انجام تصویربرداری‌های مربوط به آن، چهارساعت زمان برای بازگشت به کشتی صرف کردند تا با دانشمندان مستقر در ایستگاه فضایی بین‌المللی تماس داشته باشند. یک گروه از متخصصان که وظیفه سازمان دهی گروه‌های اعزامی را برعهده دارد، تماسی را بین ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) و زیردریایی در چلنجر دیپ برقرار کرد و به این ترتیب اولین تماس بین دوردست‌ترین نقاط اکتشاف‌شده انسان برقرار شد. سالیوان این ماموریت خود را اتفاقی فوق‌العاده نامید که ممکن است یک بار در زندگی هر کسی رخ دهد.
ماجراجویی‌های سالیوان۷۱ ساله ادامه دارد؟
حالا این زن اعجوبه و تاریخ‌ساز در فضا و دریا، ۷۱ سالگی را هم رد کرده است. دکتر سالیوان چند وقت پیش در پاسخ به خبرنگار نیویورک‌تایمز که آیا قصد انجام ماجراجویی دیگری را دارد؟، گفته: «معتقدم اکتشافات می‌توانند شکل‌های مختلفی به خود بگیرند. اکتشافات محدود به حضور فیزیکی در میانه اقیانوس آرام یا مدار زمین نیست؛ بلکه ابعاد زیادی دارد. تا زمانی که من را در تابوت بگذارند به اکتشافات خود ادامه خواهم داد و در تلاش برای ثبت دستاوردهای دیگری به نفع بشر خواهم بود.»
منابع این پرونده: nytimes.com، britannica.com، kathysullivanastronaut.com، nasa.gov
