اندومتریوز؛ هر آنچه که باید درباره آن بدانید

اندومتریوز هنگامی اتفاق می‌افتد که بافت‌هایی که به‌صورت طبیعی درون رحم قرار دارند، در قسمت‌های دیگر بدن رشد می‌کنند. به عبارت دیگر اندومتریوز به معنی رشد بافت داخلی رحم در جایی بیرون از رحم است. این بافت ممکن است به تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، قسمت خارجی رحم، روده و یا سایر قسمت‌های داخلی بدن متصل شود. در این مطلب از بیا نی‌ نی با ما همراه باشید:

تغییرات هورمونی در طی چرخه قاعدگی باعث ساخته شدن بافت اندومتریال در خارج از رحم می‌شود که بروز التهاب و درد را به دنبال دارد. این بافت رشد می‌کند، ضخیم می‌شود و درنهایت تخریب خواهد شد. بافت تخریب شده معمولاً در داخل لگن قرار می‌گیرد، به همین دلیل لگن شایع‌ترین محل بروز اندومتریوز شناخته می‌شود.

اندومتریوز چرا اتفاق می‌افتد؟

طبق مطالعات بیش از ۵/۵ میلیون نفر از زنان آمریکایی علائم اندومتریوز را دارند. علت دقیق این بیماری هنوز شناخته شده نیست و پیرامون آن چندین فرضیه وجود دارد که هیچ‌کدام از نظر علمی ثابت نشده است. یکی از اصلی‌ترین فرضیه‌های ایجاد این بیماری فرضیه قاعدگی برگشتی است که طی آن خون قاعدگی به جای خروج از بدن از طریق واژن از طریق لوله‌های رحمی به داخل حفره لگن برمی‌گردد.

نظریه دیگر بیان می‌کند که سلول‌های آندومتر از طریق سیستم لنفاوی به خارج از رحم منتقل می‌شوند. نظریه دیگری ادعا می‌کند که ممکن است به دلیل نقص سیستم ایمنی بدن سلول‌های اندومتر نامناسب از بین نمی‌روند و باعث بروز اندومتریوز می‌شوند. برخی معتقدند که اندومتریوز ممکن است در دوره جنینی با بافت سلولی نابه‌جا که شروع به پاسخ دادن به هورمون‌های بلوغ می‌کند، شروع شود. توسعه اندومتریوز همچنین ممکن است با ژنتیک یا حتی سموم محیطی مرتبط باشد.

بافت ایجاد شده درون لگن می‌تواند باعث بروز مشکلات زیر شوند:

• التهاب
• تشکیل اسکار و زخم
• چسبندگی درون لگنی که باعث چسبیده شدن ارگان‌های درون لگن به هم می‌شود
• درد شدید در طول دوره قاعدگی
• مشکلات باروری

علائم اندومتریوز متغیر است. برخی از زنان علائم خفیفی را تجربه می‌کنند. درحالی‌که برخی دیگر ممکن است علائم متوسط تا شدیدی داشته باشند.

شدت درد، درجه یا سطح (Stage) این بیماری را نشان نمی‌دهد. برخی از بانوان ممکن است شکل خفیفی از بیماری را داشته باشند، درحالی‌که درد‌های شدیدی را تجربه کنند. همچنین این امکان هست که برخی شکل شدید این بیماری را داشته باشند، درحالی‌که علائم خفیفی دارند.

درد در ناحیه لگن، شایع‌ترین علامت اندومتریوز است. اما علائم دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد، ازجمله:

• قاعدگی دردناک
• درد در ناحیه زیر شکم قبل و در حین قاعدگی
• گرفتگی عضلات یک یا دو هفته در حوالی زمان قاعدگی
• خونریزی شدید در طول قاعدگی
• ناباروری
• درد حین رابطه جنسی
• درد هنگام دفع مدفوع
• کمر درد که ممکن است در هر زمان از چرخه قاعدگی رخ دهد

اندومتریوز ممکن است بدون علامت باشد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که زنان به‌صورت منظم معاینات پزشکی را انجام بدهند.

سایر معاینات تشخیص اندومتریوز

سایر معاینات که ممکن است در تشخیص اندومتریوز استفاده شود، شامل موارد زیر است:

سونوگرافی

یک روش تصویربرداری تشخیصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از اندام‌های داخلی استفاده می‌کنند.

سی تی اسکن

یک روش تصویربرداری تشخیصی غیرتهاجمی است که از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری رایانه برای تولید تصاویر افقی یا محوری از بدن برای تشخیص هرگونه ناهنجاری که ممکن است در اشعه ایکس معمولی نشان داده نشود، استفاده می‌کنند.

اسکن MRI

روشی غیرتهاجمی است که نمای دو بعدی ارگان یا ساختار داخلی را ایجاد می‌کند.

اندومتریوز و بارداری

اندومتریوز یکی از سه علت اصلی ناباروری زنان در نظر گرفته می‌شود. طبق اطلاعات انجمن پزشکی باروری آمریکا اندومتریوز در ۲۴ تا ۵۰درصد زنانی که ناباروری را تجربه می‌کنند، دیده می‌شود. در موارد خفیف تا متوسط، ناباروری ممکن است موقتی باشد. در این موارد جراحی برای از بین بردن چسبندگی، کیست و بافت اسکار می‌تواند باروری را بازگرداند. در موارد دیگر که درصد کمی را شامل می‌شود؛ زنان ممکن است نابارور بمانند.

این‌که چگونه اندومتریوز بر باروری تأثیر می‌گذارد، به روشنی درک نشده است. تصور می‌شود که بافت اسکار ناشی از اندومتریوز می‌تواند باعث آزاد شدن تخمک از تخمدان شود و به دنبال آن لوله فالوپ را با اختلال مواجه می‌کند. مکانیسم‌های دیگری که تصور می‌شود روی باروری تأثیر بگذارند، شامل تغییراتی در محیط لگن است که منجر به اختلال در کاشت تخمک بارور می‌شود.

درمان اندومتریوز چیست؟

بطور حتم رهایی از شر درد‌های این بیماری خواسته همه مبتلایان است. اندومتریوز درمان قطعی ندارد؛ اما می‌تواند علائم آن را کنترل کرد و شرایط را بهبود بخشید.

۱. دارو‌های ضد درد

درصورتی که علائم خفیف باشند، پزشک از دارو‌های مسکن استفاده می‌کند. این دارو‌ها شامل دارو‌های ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن است.

۲. قرص‌های ضد بارداری

مصرف قرص‌های ضدبارداری می‌تواند تا حدی خونریزی شدید قاعدگی را که به طور کلی با اندومتریوز همراه است، متوقف کند.

پزشک ممکن است به مدت سه ماه یا بیشتر دارو‌های ضد بارداری را تجویز کند تا از ایجاد قاعدگی جلوگیری شود. درمان هورمونی می‌تواند باعث ایجاد عوارض جانبی همانند افزایش وزن، جوش، ایجاد مو‌های زائد و خونریزی نامنظم شود.

۳. آنالوگ‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

اگر درد با دارو‌های ضد التهاب غیراستروئیدی کنترل نشود، پزشک ممکن است به سراغ دارو‌هایی رود که شبیه‌ساز هورومون گنادوتروپین هستند. این دارو‌ها باعث خواهند شد تا تخمدان‌ها تولید استروژن را متوقف کنند که کوچک شدن بافت اندومتریوز را به دنبال خواهد داشت.

درد ناشی از این بیماری در ۸۰درصد از بانوانی که از این روش استفاده می‌کنند، کاهش یافته است. استفاده از دارو‌های GnRH ممکن است باعث ایجاد یائسگی موقت شود؛ بنابراین مصرف این دارو برای کسانی که قصد باردار شدن دارند، مناسب نیست.

۴. عمل جراحی

انجام عمل جراحی در موارد زیر توصیه می‌شود:

• زنانی که قصد باردار شدن دارند.
• درد شدید در ناحیه لگن
• کنترل نشدن علائم با وجود مصرف دارو

لاپاروسکوپی یک عمل جراحی رایج و کم‌تهاجم برای درمان اندومتریوز است که در جریان آن بافت اضافی برداشته می‌شود. از لاپاراسکوپی همچنین برای تعیین محل، میزان و اندازه رشد بافت آندومتر هم استفاده می‌شود.
همچنین درمان با لیزر نیز برای تخریب بافت ایجاد شده روشی رایج است که استفاده از آن با گستردگی بیشتری در حال انجام است.