زنان پایه گذار اسلام در اروپا
شهرآرا آنلاین/ اولین مساجد بریتانیا در ســال ۱۸۸۹ میـلادی در لیورپول و ووکینگ بنا نهاده شدند و زنان با مشارکت چشمگیر خود، نقشی اساسی در پایه‌گذاری این مساجد ایفا کردند، اما نقشی که لزوما همه ما از آن آگاهی نداریم. در پژوهشی که ساریا چروالیل-کانترکتر، جامعه‌شناس، تحت عنوان «زنان در اولین مساجد بریتانیا» انجام داده، با استفاده از محتوای آرشیوی مربوط به اولین مساجد بریتانیا، زندگی روزمره زنان مسلمان بریتانیا در مساجد این کشور مورد بررسی قرار گرفته است.
زنان مسلمان مساجد بریتانیا معمولا برخاسته از طبقه متوسط جامعه بودند و مواجهه‌‌شان با اسلام از طریق سفر، جراید مساجد دنیا و سخنرانی‌ها صورت گرفته بود. آن‌ها در محیطی زندگی می‌کردند که در آن به مسلمانان به دیده تردیــد می‌نگریستند. مسلمانان بریتانیا «دشمنان قسم‌خورده» و «ملحدان» جامعه خود در آن زمان تلقی می‌شدند.مسئولیت برگزاری مراسم و رویدادهای فرح‌بخش مساجدعمدتا بر عهده زنان بود. برای مثال، برگزاری مراسم سالیانه افطار در مسجد مسلمانان لیورپول تنها یکی از مراسمی بود که زنان مسئولیت آن را برعهده گرفته بودند. علاوه بر این‌‌ها، زنان مسجد لیورپول در سال ۱۸۹۷ میلادی خانه‌ای برای کمک به کودکان مستمند شهر نیز تأسیس کردند.
زنان ابتدا از محافل ادبی و بحث‌ها و گفت‌و‌گوها کنار گذاشته می‌شدند. مقالاتی نیز که در نشریات مساجد به چاپ می‌رسید اغلب به قلم مردان به نگارش درمی‌آمد اما زنانی نیز وجود داشتند که این چهارچوب‌ها را زیر سؤال ببرند. داستان‌های جالب‌توجهی درباره زنان و نقش آن‌ها در مساجد وجود دارد. مثلا زنی بود به نام نفیسه تی‌کیپ، که به‌تازگی به اسلام گرویده و از آمریکا به لیورپول آمده بود. او راجع به اسلام و حقوق زنان سخنرانی‌هایی می‌کرد و باورهای غلط رایج درباره جایگاه زنان در اسلام و جامعه را به چالش می‌کشید. بعدها نیز به سرپرستی مدرسه ایام‌الصباح درآمد که با هدف آموزش دینی جوانان مسلمان تأسیس شده بود.
همچنین زنی بود به نام مادام ترسا گریفین ویِله (۱۸۳۱-۱۹۰۶) که پس از گرویدن به اسلام، او را «صدیقه‌خانم» صدا می‌زدند. او خبرنگار مسجد لیورپول به شمار می‌آمد. گزارش رویدادهای سیاسی مسجد را به نگارش درمی‌آورد و در بازه سال‌های ۱۸۹۴ تا ۱۸۹۵ در نشریه خود منتشر می‌کرد. لیدی اِوِلین زینب کوبولد، از اشراف‌زادگان عالی‌رتبه بریتانیا، که به اسلام گرویده بود، به اولین زن اروپایی‌ای بدل شد که به زیارت مکه رفته و حاجیه شده بود. سفری که آن زمان مرسوم نبود و بسیاری را شگفت‌زده کرده بود. زینب کوبولد به‌تنهایی و با یک اتومبیل راه مکه را پیش گرفت و بعدها در سال ۱۹۳۴ میلادی خاطرات خود را در قالب کتابی پرفروش به انتشار رساند.
یافته‌های این پژوهش تاریخی نشان می‌دهد زنان در مرکز پایه‌گذاری اسلام در بریتانیا بوده‌اند و هرکدام به شیوه خاص خود، نقش‌هایی در بازنمایی تصویر اسلام ایفا کرده‌اند. اهمیت نقش این زنان در ساخت جوامع مذهبی زمانه خود به قدری است که شنیدن داستانهایفراموششده آنان برای زنان مسلمان دوران معاصر لازم است.
مترجم: هدی جاودانی
