نشانه های کودک سالم از بدو تولد چیست؟ ۹ نشانه مهم
بیا نی نی | دسته مادر و کودک – اگر به تازگی صاحب فرزند شده اید، ممکن است هر چیری باعث نگرانی یا حداقل سوال برای شما شود که آیا نوزاد من سالم است؟ البته این طبیعی است و شما حق دارید دائم نگران سلامتی او باشید. برای آرامش بیشتر خوب است نشانه های کودک سالم را بشناسید تا با مشاهده هر یک از این نشانه ها و علائم، اعتماد به نفس و شادی بیشتری را به عنوان والدین تجربه کنید. در این مطلب نشانه های نوزاد سالم را از وجوه مختلف شرح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
نشانه های کودک سالم
۱. آرام گرفتن نوزاد با شنیدن صدای مادر و تماس با او
نوزاد ۹ ماه در رحم مادر بوده و بدن و صدای مادر، تجربه و آوای موسیقی او بوده است. بنابراین طبیعتا باید صدای مادر توجه او را جلب کند و به آن عکس العمل نشان دهد. همچنین تماس با بدن مادر، احساس گرمای بدن و ارتباط برقرار کردن با مادر برای او آرامش بخش است و نشان می دهد که او در مسیر صحیح رشد عاطفی قرار دارد.
۲. اشتها و نحوه تغذیه مناسب
اشتهای خوب نوزاد و تقاضا برای شیر خوردن، توانایی کافی برای مکیدن و بلعیدن مناسب شیر، همه نشانه هایی از سلامت نوزاد هستند. در غیر این صورت بی اشتهایی نوزاد ممکن است دلایلی از جمله عفونت و بیماری باشد. به یاد داشته باشید که احساس خستگی نوزادان در حین شیردهی و به خواب رفتن پس از شیرخوردن امری طبیعی است.
۳. دفعات و نظم در دفع ادرار و مدفوع
به طور متوسط نوزاد باید ۴ تا ۸ بار در روز نیاز به تعویض پوشک داشته باشد. دفع ادرار نوزاد به فاصله دو تا چهار ساعت طبیعی است و در صورتی که کودک به تب مبتلا شود یا هوا بیش از حد گرم باشد، دفع ادرار به نصف میزان طبیعی می‌رسد. ادرار طبیعی یک نوزاد زردرنگ است و گاهی به دلیل غلظت بالا، ممکن است پررنگ‌تر شده و پوشک نوزاد را صورتی کند. در صورتی که نوزاد تا چهار بار در روز دفع ادرار دارد، غلظت بالای ادرار مشکل ساز نیست و اقدام خاصی نیاز ندارد. اما اگر غلظت و رنگ صورتی ادرار ثابت ماند یا دفع ادرار نوزاد کمتر از چهار بار در روز شد باید به متخصص اطفال مراجعه کنید؛ زیرا احتمال عفونت ادراری یا اختلال در دستگاه ادراری وجود دارد. همچنین وجود خون در ادرار یا لکه خون، در پوشک غیر طبیعی بوده و نیازمند بررسی توسط متخصص اطفال است.
مدفوع نوزاد نیز نشان‌دهنده این است که کودک از لحاظ سلامتی در چه شرایطی قرار دارد. رنگ مدفوع نوزاد در روزهای اول پس از تولد، سبزرنگ بوده و کم کم با شروع عمل هضم، به زرد تغییر می‌کند.
نوزاد شیر خواری که با بطری و شیرخشک تغذیه شده، مدفوعی سفت و لوله ای دارد. اما فارغ از تغذیه نوزاد با شیر مادر یا شیرخشک، مدفوع خیلی خشک و سفت نوزاد، نشانه‌ی کم آب شدن بدن کودک در اثر عدم دریافت کافی مایعات، تب یا گرمای بیش از حد محیط است. وجود خون یا بلغم در مدفوع کودک نیز غیرطبیعی بوده و نیازمند مراجعه سریع به پزشک متخصص اطفال است.
هر نوزاد توالی متفاوتی برای دفع دارد؛ بعضی نوزادان چند بار در روز و بعضی دیگر ممکن است یک بار در روز دفع داشته باشند. اگر توالی دفع نوزاد نظم خاصی دارد جای نگرانی نیست و از نشانه های کودک سالم است.
۴. وزن گیری و افزایش قد مناسب
در شش ماهه اول زندگی، نوزادان رشد سریعی دارند و به طور متوسط هر هفته ۱۵۰-۲۰۰ گرم افزایش وزن و ۱-۲ سانتی‌متر افزایش قد خواهند داشت. کودک سالم در ۵ ماهگی حدودا دو برابر وزن زمان تولد و در یکسالگی سه برابر وزن تولد خود را دارد. با هر بار مراجعه به پزشک، قد و وزن نوزاد سنجیده می‌شود و پزشک اطلاعات لازم در این زمینه را به شما می‌دهد.
۵. دقت دیداری و کشف محیط اطراف
قدرت بینایی نوزاد موقع تولد تقریبا یک‌پنجم فرد بزرگسال با بینایی نرمال است. نوزادان ابتدا تنها قمی‌توانند اجسامی را ببینند که در فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری آنها قرار دارد، همان فاصله ای که زمان شیر دادن نوزاد، بین صورت او و مادر وجود دارد. در یکماهگی می‌تواند تا حدود ۴۵ سانتی‌متری خود را هم ببیند. در دو ماهگی، بیشتر نوزادان الگوها، رنگ های درخشان و اشیاء چرخنده مانند آویزهایی که در اثر جریان باد حرکت می‌کنند یا بالای سر گهواره شان تکان می خورد را با چشم‌هایشان دنبال می‌کنند. در این زمان که هنوز توانایی تشخیص رنگ‌ها از هم یا ادراک عمق آنها در نوزاد کامل رشد نکرده، رنگ‌های متفاوت در کنار هم که ایجاد کنتراست می‌کنند، می‌توانند توجه نوزاد را به خود جلب کنند و همین توجه از نشانه های کودک سالم است.
۶. واکنش به صداها نشانه سلامت شنیداری نوزاد
اگرچه نوزاد از زمانی که پا به این دنیا می‌گذارد توانایی شنیدن دارد، اما چند هفته طول می‌کشد تا بتواند صداهای نامرتبط و درهم زندگی خارج از رحم را از صداهای دیگر جدا کند.
درک نوزاد از اهمیت و جذابیت برخی صداها نسبت به بقیه، در طول زمان رشد می‌کند، او چند هفته پس از تولد می‌فهمد که مثلا صدای خسته‌کننده و یکنواخت کولر آنقدرها مهم نیست که صدای قهقهه خواهر بزرگ‌ترش. در نهایت هم صدای موسیقی، چه از دستگاه پخش چه از عروسکش به گوش برسد توجه کودک را به طور خاص به خود جلب می‌کند.
زمانی که واکنش نوزاد به صدا را با سر برگرداندن و به دنبال منبع صوت گشتن می‌بینید، خواهید دانست که هم شنوایی نوزاد سالم است و هم کنجکاوی‌اش درباره‌ی صداهایی که می‌شنود رو به‌رشد است.
۷. گردن گرفتن و تحمل وزن بدن
نوزادان تا قبل از یکماهگی قادر نیستند سر خود را نگه دارند و باید در زمان بلند کردن و یا در آغوش گرفتنشان، مراقب گردن و سر آنها باشید. البته اغلب نوزادان در یکماهگی می‌توانند سرشان را برای چند لحظه، هر چند خیلی کوتاه نگه دارند.
بین یک تا دو ماهگی، نزاد می‌تواند به اطراف نگاه کند و برای تعقیب صدا حتی وقتی روی شکم خوابیده اند سرشان را برگردانند. در این ایام ممکن است زمانی که به پشت خوابیده سعی کند سرش را از زمین بلند کند. با این حال مثلا وقتی او را در آغوش گرفته اید باید سر او را با دست نگه دارید.
پس از دو ماهگی، نوزاد سه تا چهار ماهه، یک جهش بزرگ در توانایی گردن گرفتن و کنترل سر از خود نشان می‌دهد. در این سن می‌بینید که کودک گردن خود را می‌گیرد و زمانی که بر روی شکم خوابیده است می‌تواند سر خود را برای مدتی بالا بگیرد. با خواباندن کودک بر روی شکم می‌توانید به بهبود عضلات او کمک کنید. با این روش بسیاری از عضلات مانند عضلات پا، گردن، بازو‌ها و پشت کودک تقویت می‌شود.
۸. برقراری ارتباط مناسب و روند اجتماعی شدن
کودک سالم در حدود یکماهگی می‌تواند تماس چشمی با شما برقرار کند. اولین لبخند حدود دوماهگی، غانوغون کردن در سه‌ماهگی و خندیدن با صدا در چهارماهگی اتفاق می‌افتد. کودک در پنج‌ماهگی، به فردی که به او لبخند زده برای لبخند زدن متقابل، احساس اجبار می‌کند، گویی این لبخند متقابل، نوعی بازتاب غیرارادی است. این واکنش ها توانایی برقراری ارتباط را در نوزاد سالم نشان می‌دهد و نشانه‌های مهم رشد اولیه زبان در کودک هستند.
نوزاد ابتدا غانوغون می‌کند و در به‌‌کار گرفتن دستگاه صوتی‌اش مشغول تجربه است، با گذشت زمان او شروع به صحبت کردن می‌کند. (حدود یکسالگی کودک می‌تواند چند کلمه به زبان بیاورد)
۹. خواب مناسب
خواب کافی و مناسب نوزاد نشان دهنده این است که سیستم عصبی کودک در حال کامل شدن است. البته در چند هفته اول تولد، خواب نوزاد منظم نیست و ممکن است این برای شما بسیار خسته کننده و طاقت فرسا باشد. نوزاد سالم به پشت یا پهلوی راست خوابیده می‌شود. نوزاد حتما در طول روز، چند مرتبه خواب کوتاهی داشته باشد. درعین حال باید زمان خواب شبانه‌ی او بین دفعات شیردهی طولانی‌تر شود، به نحوی که به چهار ساعت و بیشتر افزایش پیدا کند. برخی نوزادان زود به این مرحله می‌رسند، برای برخی بیشتر طول می‌کشد مثلا تا حدود چهارماهگی. اگر کودک شما بیش از چهارماه دارد و هنوز خواب و تغذیه‌ی او در زمان‌های غیرقابل پیش‌بینی اتفاق می‌افتد، سعی کنید روالِ روزهایش را بیشتر به سمت برنامه‌ای ثابت ببرید.
واکنش های طبیعی نوزاد سالم را بشناسید
زمانی اتفاق می‌افتد که یک نوزاد در وضعیت خوابیده قرار گرفته باشد و یک صدای بلند و ناگهانی شنیده شود. نوزاد در این هنگام، به صدا، واکنش سریع و ناگهانی نشان می‌دهد و سر خود را به سمت عقب می‌برد و و دست هایش را به دو طرف می‌کشد.
این واکنش حدود ماه سوم تا ششم از بین می‌رود. هر گونه ناهماهنگی در انجام این واکنش، نوعی اختلال محسوب می‌شود. عدم بروز این واکنش در نوزاد به منزله آسیب‌های عصبی در او می‌باشد.
این واکنش در بدو تولد توسط پزشک و یا کارشناس شنوایی‌سنجی بررسی می‌شود و در صورت وجود اختلال در این واکنش، به والدین کودک اعلام می‌شود تا بررسی‌های بیشتر جهت تشخیص قطعی برای نوزاد انجام گیرد.
۲- واکنش مکیدن (SUCKING REFLEX)
هنگامی که چیزی داخل دهان نوزاد قرار داده شود (انگشت دست یا پستانک و یا سینه مادر) واکنش مکیدن شروع می‌شود و نوزاد با قدرت تمام شروع به مکیدن می‌کند، طوری که مکیدن او با بلعیدن شیر هماهنگ شده است. این واکنش تا ماه سوم و چهارم ادامه پیدا می‌کند و از آن به بعد، از بین می‌رود.
۳- واکنش پلک زدن
هنگامی که نوری به طور مستقیم به چشم نوزاد تابیده شود، نوزاد باید بلافاصله چشمک بزند و نسبت به نور واکنش نشان دهد.
این واکنش‌ها همگی بعد از تولد نوزاد سالم و طبیعی وجود دارند و به تدریج در طی سال اول زندگی نوزاد از بین می‌روند. این واکنش نباید از بین برود و باید برای همیشه فعال بماند.
۴- واکنش گالانت (GALANT REFLEX)
هنگامی که نوزاد را به روی شکم بخوابانید و با استفاده از انگشت دست، به آرامی بر روی پشت کودک (از قسمت سر تا باسن نوزاد) ضربه بزنید، نوزاد باید به سمت محلی که ضربه زده اید، واکنش نشان دهد و خم شود. این واکنش در طی ماه اول تا سوم از بین می‌رود.
۵- واکنش مردمک (PUPILLARY REFLEX)
هنگامی که نوزاد را از مکانی تاریک به یک مکان روشن می‌برید، باید نسبت به این تغییر وضعیت عکس العمل نشان دهد و مردمک‌های چشمش تنگ شود. هر دو مردمک باید به یک اندازه تنگ شوند. این واکنش نباید از بین برود.
۶- واکنش در جا گام برداشتن (STEPPING REFLEX)
هنگامی که نوزاد را راست نگه دارید، اگر پای نوزاد با سطح صافی (مثل زمین) تماس داشته باشد، او حرکاتی شبیه به گام برداشتن از خود نشان می‌دهد.
این واکنش در ۳ تا ۴ ماهگی ناپدید می‌شود، ولی در حدود ۱۰ تا ۱۵ ماهگی به صورت حرکات ارادی در کودک به وجود می‌آید تا کودک بتواند راه رفتن را آغاز کند.
۷- واکنش بابینسکی یا واکنش کف پا (BABINISKY REFLEX)
واکنش بابینسکی یکی از نشانه‌های مهم سلامت نوزاد می‌باشد. این واکنش به صورت خم شدن انگشت شست پا به طرف بالا و باز شدن انگشتان از یکدیگر، هنگام تحریک کف پا می‌باشد. این واکنش از ماه ششم تا نهم از بین می‌رود. وجود این واکنش بعد از دو سالگی نوعی اختلال محسوب می‌شود. امروزه پزشکان واکنش بابینسکی را به عنوان حرکت رو به بالای شست پا می‌دانند.
۸- واکنش چنگ زدن (GRASPING REFLEX)
هنگامی که شیئی (مثلا انگشت مادر) را در کف دست نوزاد قرار می‌دهیم، نوزاد شروع به گرفتن آن شی می‌کند. این واکنش در مورد انگشتان پا هم صدق می‌کند، طوری که با قرار دادن شیئی روی انگشتان پای نوزاد، انگشتان او به سمت پایین خم می‌شوند و سعی در گرفتن آن شی دارند.
این واکنش برای انگشتان دست در حدود ماه ششم از بین می‌رود و برای انگشتان پا، در حدود ماه نهم تا دهم از بین می‌رود.
۹- واکنش جستجو یا ردیابی (ROOTING REFLEX)
هنگامی که با انگشت گونه نوزاد و یا گوشه دهان او را تحریک می‌کنیم، پاسخ نوزاد به این تحریک، چرخاندن سر به سمت محرک و باز کردن دهان به دنبال محرک می‌باشد. این واکنش برای یافتن سینه مادر می‌باشد و معمولا در ماه سوم و یا چهارم از بین می‌رود.
۱۰- واکنش نامتقارن تونیک گردن (TONIC NECK REFLEX)
هنگامی که سر نوزاد به یک سمت خم می‌شود، دست و پا به سمت مقابل خم می‌شوند. این وضعیت مانند حرکت شمشیر باز می‌باشد.
این واکنش باید در سن شش ماهگی از بین برود و اگر باقی بماند، نوزاد قادر به کنترل وزن خود نمی‌باشد و توانایی راست کردن دست خود و کشیدن پا‌های خود به حالت خزیدن را ندارد، به عبارت دیگر چنانچه سر نوزادی را که به پشت خوابیده، به طور ناگهانی به یک طرف برگردانیم، نوزاد دست و پای سمت چرخش را کاملا باز کرده و دست وپای سمت مقابل را جمع می‌کند. این واکنش در سن ۵ تا ۶ ماهگی از بین می‌رود.
