بی‌توجهی به واگیردار بودن خودکشی در « آتش سرد »
چرا شوک شبکه ۲ به بیننده‌های سریال شبانگاهی‌اش با پخش سکانس خودکشی در قسمت پانزدهم اشتباه بود؟
سریال «آتش سرد» که این شب‌ها ساعت ۲۱:۳۰ از شبکه دوم سیما پخش می‌شود، سکانس عجیب‌و‌غریبی را پخش کرد که با انتقادهای بسیار زیادی روبه‌رو شد. در این سکانس شاهد خودکشی یک فرد با طناب‌دار هستیم و هیچ هشداری قبل از آن به بینندگان به ویژه مخاطبان کودک و نوجوان سریال داده نشد. آیا این اتفاق از منظر روانشناسی اشتباه بود یا نه؟
پرداختن اشتباه این سریال به مقوله خودکشی
خودکشی یکی از مهم ترین بحران‌های سلامت روان است. سالانه جان‌های بسیاری بر اثر خودکشی در سراسر جهان از بین می‌روند. پرداختن به خودکشی یک ضرورت در حیطه بهداشت‌روان است اما چگونگی طرح موضوع بسیار اهمیت دارد. خودکشی یک موضوع واگیردار است چون افرادی که در آستانه فروپاشی روانی و اقدام به خودکشی قرار دارند معمولا از ترس دردناک بودن مرگ، اقدام عملی نمی‌کنند. اما وقتی نمونه‌ای را مشاهده می‌کنند مثلا در همین سریال شبکه دو، طبیعتا ترس‌شان کمتر می شود و ممکن است افکار به عمل درآید. برای همین همیشه هنگام صحبت از مقوله خودکشی، هشدار و راه‌های پیشگیری هم باید ذکر شود. صحنه خودکشی در سریال «آتش سرد» کاملا خلاف این توصیه‌ها عمل کرده است. در این سریال، در چهره فردی که قصد خودکشی دارد، هیچ تردیدی دیده نمی‌شود و حتی لبخند رضایت بر لب دارد! این ناپختگی کاملا گویای این است که تولیدکنندگان سریال هیچ‌گونه مشورتی با متخصصان سلامت‌روان در این باره نداشته‌اند.
خودکشی تقلیدی؛ خطر پخش چنین سکانس‌هایی
خودکشی، پدیده‌ای است که چند عامل در آن نقش دارند. یک سریال هرگز به تنهایی باعث یک رفتار خاص نمی‌شود اما «اثر ورتر» یا «خودکشی تقلیدی» را فراموش نکنیم؛ رمانی که سال ۱۷۷۴ نوشته شد و بعد از خودکشی شخصیت داستان با تپانچه، عده‌ای به تقلید از او خودکشی کردند! تولید محتوا از هر جنسی که باشد، بر مخاطبش تأثیر می‌گذارد. انتشار اخبار مربوط به خودکشی، مثل راه رفتن روی یک تیغ برنده است؛ به همین دلیل ملاحظات مختلفی برایش در نظر گرفته‌می شود. تا حدی که کارشناسان حوزه بهداشت روانی، برای فعالان رسانه کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌کنند، مثلاً گفته می‌شود از عبارت «خودکشی منجر به مرگ» به‌جای عبارت «خودکشی موفق» استفاده و از هرگونه جذابیت در پردازش خبر خودکشی و القای حس کنجکاوی به مخاطب پرهیز شود. آب‌وتاب دادن‌ها و شرح جزئیات آن‌هم، جزو خطوط قرمز به‌حساب می‌آید.
نکته مهم درباره پیشگیری از خودکشی
نکته دیگر در باره پیشگیری از خودکشی این است که تاکید روی تفکر منطقی در این زمینه، برای پیشگیری کلی از خودکشی در جامعه موثر است اما برای فردی که در حال اقدام به خودکشی است معمولا کارایی ندارد. چون در لحظه اقدام به خودکشی تفکر منطقی کاملا از کار افتاده است. فرد در آن لحظه قادر به درک معنی آینده، خدا و آخرت، خانواده و … نیست. در این شرایط بهتر است صرفا سعی در درک طرف مقابل داشته باشیم و از او بخواهیم پیش از اقدام دلایل خود را بیان کند. این‌گونه می‌توان با خرید وقت، همدلی را ایجاد کرد و بعد از آن به دنبال یک دلیل برای زنده بودن گشت.
هشدار: اگر خودتان یا اطرافیان تان حتی یک بار اشاره به خودکشی داشته اید یا از ذهن‌تان گذشته، لطفا با اورژانس‌اجتماعی به شماره ۱۲۳ تماس بگیرید، متاسفانه گاهی خیلی زود دیر می‌شود.
نویسنده : دکتر مهدی سودآوری | روان شناس و مدرس دانشگاه
