چرا قمار اعتیادآور است و نباید در دامش افتاد؟
از منظر روانشناسی به این سوال پاسخ دادیم که چرا قمار اعتیادآور است و نباید در دامش افتاد؟
قمار و شرط‌بندی یکی از اعتیادآورترین چیزهاست. بارها ثابت شده که با محاسبات ساده ریاضی می‌توان نشان داد که همیشه سایت شرط‌بندی یا کازینو در بلندمدت برنده است و افرادی که به قمار عادت می‌کنند، معمولا در نهایت همه چیز خود را از دست می‌دهند. برای همین در ادبیات فارسی از کلماتی چون پاک‌باز برای قماربازان استفاده می شده چون حاضر بودند همه چیز خود را ببازند، اما چرا قمار این قدر اعتیادآور است؟ در ادامه از منظر روانشناسی به این رفتار اشتباه، علایم آن و راه‌های ترک آن اشاره خواهد شد.
دلایل تشویق‌شدن به ادامه قمار بعد از باخت
یکی از مهم‌ترین سوالات در همین باره، واکاوی اعتیادآور بودن قمار است که باید گفت به‌دلیل نوع پاداشی است که از بازی می‌گیریم. شما به عنوان فردی که متاسفانه مرتکب قمار شده، هیچ‌وقت نمی‌دانید چه زمانی ممکن است برنده شوید. به این نوع از پاداش، متناوب متغیر گفته می‌شود. شما ممکن است یک مبلغ بالا در اولین بار برنده شوید یا ممکن است ده بار بازی کنید و چیزی برنده نشوید اما این امکان که ممکن است بار یازدهم تمام باخت‌ها جبران شود، شما را به ادامه کار تشویق می‌کند. در واقع مغز شما با جریان غیر قابل پیش بینی از دوپامین، ماده شادی، تشویق می‌شود. پس حاضر است تا بی نهایت ادامه دهد تا شادی بیشتری کسب کند.
از رویای یک‌شبه پولدار شدن تا ورشکستگی کامل
همان‌طور که گفته شد قمار اعتیادآور است و مانند هر اعتیاد دیگری، زندگی سالم را نقض می‌کند. همچنین آسیب‌های روان شناختی آن مانند هر اعتیاد دیگری است و فرد در صورت بازی نکردن دچار خماری، اضطراب، بی‌قراری و …، خواهد شد. رویای یک شبه پولدار شدن افراد را در وهله اول جذب قمار می‌کند اما در نهایت لذت برنده شدن باعث ادامه مسیر می‌شود و متاسفانه انتهای مسیر ورشکستگی کامل مالی و اعتباری است چون قمارباز همیشه فکر می‌کند دفعه بعدی برنده می‌شود پس تا سرحد امکان پول قرض می‌کند.
ردپای باورهای خرافی و دردسرهایش در این ماجرا
باور به خرافات هم یکی از جنبه‌های قمار است. قماربازان معمولا ابزار شانس مثل کلاه، پیراهن، مداد و … دارند. یک سری رفتارها را خوش یمن و شانس آور می‌دانند و با هرکسی که باعث بدشانسی آن‌ها بشود به‌شدت و گاه خشونت رفتار خواهند کرد. برای همین است که خانواده آن‌ها ممکن است تحت خشونت خانگی قرار گیرند چون مثلا حضور بی‌هنگام بچه باعث بدشانسی و باخت طرف شده است!
آسیب‌های شخصی و خانوادگی قمار
معتاد به قمار شخصی است که وقت و پول خود را صرف قمار به طریقی می‌کند که برای وی مضر است. کسی که به شدت به قمار اعتیاد دارد، به عنوان یک قمار باز اجباری یا پاتولوژیک شناخته می شود. آسیب‌های قمار عبارتند از:
فرد برای بازی کردن بیشتر و جبران ضررهای قبلی به پول بیشتری احتیاج پیدا می‌کند، بنابراین شروع به قرض گرفتن، فروختن اشیای قیمتی مثل طلا و حتی در مواردی دزدی می‌کند.
فرد هربار بعد از باخت تصمیم به ترک قمار می‌گیرد اما به تصمیمش عمل نمی‌کند و دچار ترک ناموفق می‌شود.
فرد مدام به خانواده‌اش دروغ می‌گوید و پنهان کاری می‌کند.
زمانی که بازی نمی‌کند یا می‌بازد بی قرار و بدخلق است تا جایی که دست به فحاشی و پرخاشگری می‌زند.
فکر فرد مدام درگیر قمار است و هر بار برای جبران ضررهای قبلی قمار می‌کند و در نتیجه درون این چرخه معیوب گیر می‌افتد.
موقعیت‌های مالی و روابط عاطفی فرد با بحران‌های بسیار جدی مواجه می‌شود.
ارتباط اعتیاد به قمار و افسردگی چیست؟
افسردگی ممکن است فرد را به قمار بکشاند تا فرد علاوه بر فراموشی درگیری‌های ذهنی‌اش، لذت را هم تجربه کند. بنابراین اگر ریشه اعتیاد به قمار، افسردگی باشد می‌توان با درمان افسردگی اعتیاد را هم حل کرد اما تمایل به قمار، ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشد که به بررسی فرد توسط روان‌شناس نیاز دارد.
ترک اعتیاد به قمار، سخت اما شدنی
ترک اعتیاد به قمار هم مانند دیگر اعتیادها شدنی و سخت است. مهم ترین عامل خواست واقعی فرد معتاد است و قبول این که مشکلی وجود دارد که باید حل شود. معمولا معتادان به قمار مشکل را بدشانسی موقتی می‌دانند و فکر می‌کنند که به زودی رفع خواهد شد. برای درمان چنین افرادی که گاهی تمام زندگی خویش را در یک قمار از دست می‌دهند همانند یک فرد معتاد نیازمند حمایت اجتماعی و همراهی یک راهنما هستیم که فرد را از چنین موقعیت‌هایی(شرط‌بندی یا همان قمار) دور کند. در کنار این مسئله، فرد، نیازمند یک زندگی هیجانی است که معمولا چنین افرادی تمام نیاز هیجانی خود را در بازی‌های شرط‌بندی جست‌وجو می‌کنند. از این رو بهتر است آن‌ها را درگیر بازی‌های هیجانی دیگری کرد که بتوانند هیجان‌های لذت و درد را با هم دریافت و از شرط بندی پرهیز کنند.
دکتر مهدی سودآوری | روان شناس و مدرس دانشگاه
