برای حقوق کودکان چه قوانینی وجود دارد؟

قوانینی برای حقوق کودکان

حقوق کودکان مجموعه ای از حقوق بشر ویژه کودکان است که بر پشتیبانی و نگهداری از کودکان تمرکز دارد^.حقوق کودکان شامل حق برقراری ارتباط با هر دو والدین، هویت انسانی و همچنین نیازهای اساسی برای حفاظت فیزیکی، غذا، آموزش عمومی دولتی، مراقبت های بهداشتی و قوانین کیفری مناسب براساس سن و رشد کودک، حفاظت برابر از حقوق مدنی کودک و آزادی از تبعیض بر اساس نژاد، جنسیت، گرایش جنسی، هویت جنسیتی، منشأ ملی، مذهب، معلولیت، رنگ، قومیت یا سایر ویژگی ها. در این مطلب به صورت مختصر به برخی از حقوق کودکان پرداخته ایم.

قوانینی که مربوط به حقوق کودکان می شوند

کودکان در جامعه به واسطه محدودیت های طبیعی و اجتماعی، دارای جایگاه ویژه ای هستند و قانون گذار می بایست به لحاظ عدم توانای آنها، حمایت کاملی از حقوق آنها بعمل آورد. تصور کنید حقوق اولیه یک کودک از سوی پدر یا مادر و یا عوامل خارج از خانواده تضییع شود، کودک مورد آزار و اذیت قرار گیرد و یا کودکی مرتکب جرم شود و یا مسئولیتی مدنی بر دوشش قرار گیرد، آیا قانون حمایت ویژه ای از کودک برای رهایی از مسئولیت و یا کم کردن بار آن می نماید؟

حقوق کودکان قوانینی که مربوط به حقوق کودک می شوند، به صورت پراکنده وجود دارند، در مرحله اول باید تعریفی از کودک ارائه شود. در قوانین هر کشوری برای تشخیص کودک، از بالغ، سنی به عنوان مرز این دو در نظر گرفته شده است. در ایران برای باز نمودن مسئولیت سن بلوغ شرعی ملاک عمل قرار می گیرد. این سن براساس نظر مشهور فقها که در قانون مدنی نیز ذکر شده است:«برای دختر نه سال تمام قمری و برای پسر پانزده سال تمام قمری» در نظر گرفته شده است .

آشنایی با قوانینی برای حقوق کودکان

هر چند که عرف نمی پذیرد، لیکن یک دختر نه ساله اگر مرتکب جرمی شود، مجازات می شود. همچنان که می تواند اموال خود را اداره کند و معامله کند (ذکر آثار حقوقی معاملات صغیر سن رشد از موضوع این بحث خارج است). سابقا کودکان دختر در سن ۹ سالگی با اجازه ولی (پدر یا جد پدری) می توانستند ازدواج کنند که پس از اصلاح این قانون در سال ۱۳۸۲ حداقل سن برای ازدواج دختران به ۱۳ سال و برای پسران به ۱۵ سال تمام قمری تبدیل شده است .

قانون چه حمایتی از کودک می نماید؟

صریح ترین قانونی که در تقابل با کودک آزاری به تصویب رسیده است «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال ۱۳۸۱ » است. حسب ماده یک این قانون:«کلیه اشخاصی که به سن هجده سال تمام شمسی نرسیده اند از حمایت های قانونی مذکور در این قانون بهره مند می شوند» در این قانون اذیت و آزار، صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی، خرید و فروش، بهره کشی و به کارگیری کودکان به منظور اعمال خلاف، نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنها ممنوع و جرم محسوب می شود .

کودکان به واسطه صدمه های مادی و عاطفی در بسیاری از موارد ناتوان از اعلام جرم علیه خودشان هستند و مهمتر از آن آموزش لازم به آنها داده نشده که باید چه اقدامی انجام دهند. از طرفی چه بسا آزار این کودکان در محیط خانه و یا توسط افراد و یا نهادهای مراقبتی از آنها صورت گیرد و کودک عاجز از آن باشد که از تنگنای این مصیبت صدای خود را به جایی برساند، در ماده ۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تمامی افراد، موسسات و مراکزی که به نحوی مسئولیت نگهداری و سرپرستی کودکان را دارند، مکلف هستند به محض مشاهده موارد کودک آزاری آن را به مقامات صالح اطلاع دهند .

نهادها و افرادی که در ماده ۶ ذکر شد، تکلیف به گزارش کودک آزاری دارند. توجه کنید، که اعلام کودک آزاری احتیاجی به شاکی خصوصی ندارد و در صورت مشاهده افراد عادی هم می توانند آن را به مقامات قضایی گزارش دهند. در ماده ۱۱۷۵ قانون مدنی آمده است:«طفل را نمی توان از ابوین و یا از پدر و یا از مادری که حضانت با اوست گرفت، مگر در صورت وجود علت قانونی» پس در صورتی که شرایط برای کودک مخاطره آمیز باشد یا به علت استمرار جرم احتمال صدمات جبران ناپذیر وجود داشته باشد و سلامت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد،

می توان به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رییس حوزه قضایی هر تصمیمی که به صلاح طفل باشد، اتخاذ کند. در قانون اساسی به عنوان قانون مادر هیچ ماده ای به طور مشخص در مورد کودکان وجود ندارد و حق حیات، مسکن، کار و آموزش و پرورش رایگان با عبارت هر فرد آغاز می شود و درواقع هیچ سرفصلی تحت عنوان حقوق کودک در قانون اساسی نداریم فقط در مواردی دولت مکلف به انجام اقداماتی برای کودکان است از جمله آموزش و پرورش رایگان، بهداشت کودکان و استفاده از خدمات پزشکی و درمانی است .

موضوعی که هست صرفا کودک مشروع به صورت کامل از حقوق قانونی بهره مند می شوند. کودک نامشروع کودکانی هستند که خارج از نکاح شرعی و قانونی و براساس روابط نامشروع به وجود می آیند که بر طبق ماده ۸۸۴ قانون مدنی این افراد ارث نمی برند و براساس رای وحدت رویه، پدر عرفی ملزم به گرفتن شناسنامه برای آنهاست و اگر پدر عرفی وجود نداشته باشد بر مبنای نام مادر برای او شناسنامه گرفته می شود. همچنین کودکانی که طبق قانون به فرزندخواندگی گرفته می شوند، ارث نمی برند مگر اینکه آن افراد مالی از اموالشان را به نام او کنند .

با قوانین حمایت از حقوق کودکان آشنا شوید

حق تهیه مسکن

در ماه ۱۱۹۹ قانون مدنی حق تهیه مسکن، لباس و غذا در حد رفع حاجت برای کودکان مورد توجه قرار گرفته است. نفقه اولاد برعهده پدر است و بعد از فوت پدر برعهده جد پدری است و در صورت نداشتن جد پدری برعهده مادر است و اگر مادر هم نداشته باشد، برعهده جد مادری است .

حق حیات

حق دیگر کودک، بهره مندی او از نام و نام خانوادگی است. طبق ماده ۱۲ قانون ثبت احوال ایران تولد هر طفل در خاک ایرانی باید به ثبت احوال اطلاع داده شود و اگر در خارج از ایران متولد شود باید به کنسولگری ایرانی در آن کشور اطلاع داده شود و در مورد کودکان نامشروع پدر عرفی مسوول این کار است و طبق رای وحدت رویه شماره ۶۱۷ مورخ ۱۳۷۶ اگر پدر عرفی امتناع کند، نام مادر بر کودک گذاشته می شود. حق دیگر، حق حیات کودک است که به دو بخش قبل و بعد از تولد تقسیم می شود. طبق ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی، نفقه در دوران حمل هم شامل کودک می شود که پرداخت آن برعهده پدر است .

در این صورت اگر زوجین از هم جدا شوند و زن باردار باشد حتی پس از پایان عده و تا زمان وضع حمل نفقه باید پرداخت شود . بر طبق ماده ۹۵۷ قانون مدنی، کودک حتی اگر پس از تولد یک ثانیه زنده باشد از تمام حقوق مدنی برخوردار است. یکی از این حقوق، حق بهره مندی از ارث است پس اگر کودک زنده به دنیا بیاید و پس از ثانیه ای فوت کند، اگر شرایطی برای ارث بردن باشد از آن بهره مند می شود .

حقوق کودک محدود به موارد بیان شده نیست و مواردی که ذکر شد بخش مختصر و مبتلابهی از حقوق کودکان است .

درباره قوانین حمایت از حقوق کودکان بیشتر بدانید

حقوق کودکان از لحاظ اجتماعی، کار و جوانب مختلف

قانون مجازات اسلامی برای افرادی که طفل را به تکدی می گمارند، چنین مقدور می دارد:«هرکس طفل یا غیررشیدی را وسیله تکدی قرار دهد یا افرادی را به این امر بگمارد، به سه ماه تا دو سال حبس و استرداد کلیه اموالی که از طریق مذکور به دست آورده است، محکوم خواهد شد .»

و در جایی دیگر برای حمایت از کودکان در مقابل استثمار اقتصادی و بیکاری و اشتغال به مشاغل سخت یا زیا ن آور آمده است:«کارآموزی افراد زیر ۱۸ سال اشکالی ندارد؛ اما به عنوان کار حرفه ای خاص تنها در صورتی که برای سلامت جسمانی و روحی کودک مضر نباشد .

محیط کار و کارآموزی باید ایمن باشد و همچنین بیش از ۶ ساعت نباید به کارآموزی یا کار بپردازد.» قابل ذکر است که طبق قانون کار، مصوب آبان ماه ۱۳۶۹ ، حداقل سن برای کار ۱۵ سال کامل در صورت اطمینان کامل از سلامت کودک در بدو استخدام و انجام آزمایش های پزشکی است که هرساله باید تجدید شود .

همچنین کار کردن در شب، کارهای سخت و زیان آور، و حمل بار با دست بیش از اندازه مجاز ممنوع است. البته همان طور که می دانید، آسیب پذیرترین و در واقع بی دفاع ترین قشر جامعه، یعنی کودکان، باید دارای حقوق و قوانین جامع با ضمانت اجرایی بالا باشند؛ ولی متأسفانه در این زمینه نقایص قانونی وجود دارد و در قوانین داخلی ایران، به خصوص قانون مربوط به حضانت و نگهداری طفل، پایین بودن سن مسؤولیت کیفری به خصوص در بانوان، از جمله مواردی است که در رابطه با حقوق کودکان ضعف دارد و امید است که افراد کاردان و متخصص در این زمینه به رفع نقص بپردازند .

به امید روزی که گل های باغ زندگی در بهترین باغ و به وسیله کاردان ترین باغبان ها به ثمر بنشینند .