زنان در مشاغل سخت و ناگفته ها
این روزها که شوق فعالیت اجتماعی و کار اقتصادی و پویایی در بانوان افزایش پیدا کرده است باید برای زنان در مشاغل سخت امتیاز و نگاهی ویژه قائل بود
اسلام به زنان این حق را می‌دهد که علاوه‌بر نقش‌های خانوادگی، همسری و مادری، به نقش‌های اجتماعی و فعالیت‌های اقتصادی بپردازند و پابه‌پای مردان کار کنند. درحالی‌که عده‌ای بر این باورند زنان برای خانه و خانه‌داری آفریده شده‌اند، قوانین متعددی بر اشتغال زنان صحه می‌گذارد و حق کار زنان را به رسمیت شناخته است. اصل٢١ قانون اساسی دولت را موظف کرده است حقوق زن را در همه جهات با رعایت موازیناسلامی تضمین کند و بسترهای مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او را فراهم آورد. «همه جهات» در این اصل یک تعبیر عام است و حق اشتغال یکی از مصادیق آن به شمار می‌رود. زنان در صورت تمایل به اشتغال و حضور در محیط‌های اجتماعی، باید سعی کنند با در نظر گرفتن سایر مسئولیت‌ها و وظایف خود در زندگی، همواره مشاغلی متعادل و متناسب با وضعیت جسمی و روحی خود انتخاب کنند. البته نباید مجبور به انجام مشاغلی بشوند که با ایجاد تشویش، مشغله و تنش در زندگی، آرامش و امنیت خاطر و سلامتی‌شان را به خطر بیندازد.
بانوان اولین گروه در تیررس اخراج
به هر گوشه از جامعه که نگاه کنیم، زنان زیادی را می‌بینیم که با تکیه بر بازوی خود بار اقتصادی خانواده را به دوش می‌کشند. برخی از این زنان به‌‌زحمت می‌توانند با حقوق دریافتی خود هزینه‌های جاری خانواده را تا آخر ماه تأمین کنند. این در حالی است که بیشتر این زنان تجربه شغل‌های کم‌درآمد و پرزحمت و مشاغل سخت را دارند و ساعات کار طولانی و غیرقانونی را در این راستا متحمل می‌شوند و البته نخستین گروهی هستند که در صورت نیاز، در تیررس اخراج قرار می‌گیرند. از طرفی، بر حسب نیاز، چون بیشتر در بخش‌های غیررسمی مشغول به کارند، در آمار رسمی نیز به حساب آورده نمی‌شوند. قوانین اشتغال زنان به صورت حداقلی اجرا می‌شوند، طوری که واحدهای تولیدی و صنعتی کمتر به استخدام زنان متأهل رغبت دارند.
طاهره شش سال سابقه کار دارد. او در یکی از مراکز توان‌بخشی اعصاب و روان مددیار است. چهره‌اش خیلی شکسته‌تر از سنش که ۳۵ سال است به نظر می‌رسد. می‌گوید: نظافت بیماران مزمن روانی، مراقبت و جابه‌جایی بیماران کارهایی است که در هر شیفت باید انجام دهیم. الان ۹۹ درصد مددجویان دارو مصرف می‌کنند و ما باید مطمئن شویم بیمار دارو را کامل بخورد چون بعضی بیماران دارو را توی دهان خود پنهان می‌کنند و نمی‌خورند. اگر دارو را نخورند، ممکن است درگیری‌های شدیدی بین بیماران پیش بیاید، همان‌طور که در گذشته پیش می‌آمد. حتی با خود من درگیر شدند و مرا هل دادند و سرم به‌شدت آسیب دید و شکست. البته اینجا هر کسی داروی خاص خود را دارد و اگر دارو جواب ندهد، آمپول تزریق می‌کنند. طاهره معتقد است: پرستارهای بخش مراقبت‌های ویژه هم مجبورند بیماران را حمام و دستشویی ببرند و حتی غذا در دهانشان بگذارند. خیلی وقت‌ها از نظر جانی در خطر هستند و مورد حمله و ضرب و شتم بیماران قرار می‌گیرند.
زنان ارزان ترین نیروی کار در جامعه
بر اساس ماده ۷۵ قانون کارانجام کارهای خطرناک، سخت و زیان‌آور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگران زن ممنوع است. قانون کار برای حمایت از بانوان و پایمال نشدن حقوق آن‌ها به برخی از شرایط و امکاناتی که باید برای زنان کارگر در کارگاه‌ها وکارخانه‌ها از سوی کارفرما رعایت شود اشاره کرده است. البته در این قانون ماده‌ای وجود دارد دارد که ورود زنان به برخی مشاغل را ممنوع کرده است و برخی از صاحب‌نظران مخالف چنین محدودیتی هستند. همه این شرایط دست به دست هم داده است تا وضعیت اشتغال زنان نامناسب‌تر از مردان شود و در عین حال از حمایت‌های قانونی، حقوق و مزایای کمتری نیز برخوردار شوند. در حال حاضر کارگران زن ارزان‌ترین نیروهای کار در جامعه هستند. این در حالی است که دستمزد پایین زنان کارگر حتی به اعتراض همکاران مرد آن‌ها نیز منجر شده است.
مریم ۳۹ سال دارد و دچار اگزمای پوستی شدید در ناحیه دست‌ها، گردن و دور دهان است. تعریف می‌کند تا الان نزدیک ۳ میلیون پول دکتر و دارو داده است. دو سال است که در یک قالی‌شویی مشغول به کار است. درباره وضعیت شغلی زنان در این کارگاه می‌گوید: بیشتر خانم‌هایی که من می‌شناسم و اکثرا هم سرپرست خانوار هستند، با قراردادهایی عجیب و غریب و بعضا سفیدامضا، سفته‌گیری با قیمت‌های بالا، شرایط سخت کاری و حداقل حقوق در قالی‌شویی‌های این شهر مشغول به کار هستند.
زنان و مشکلات و سختی های کار
مهم‌ترین مسئله این است که هنوز به طور کامل مشخص نیست کدام مشاغل به‌واقع برای زنان بحران ایجاد می‌کنند.
با وجود حمایت‌های قانونی از اشتغال زنان و توجه‌های خاص درباره مرخصی زایمان و بارداری، شیردهی و ممنوعیت انجام کارهای خطرناک و زیان‌آور، در عمل می‌بینیم زنان به‌ویژه زنان متأهل از اقبال کمتری برای به دست آوردن شغل برخوردار هستند زیرا کارفرما در پیش‌بینی بلندمدت خود موانع اشتغال یک زن اعم از ازدواج، فرزندآوری و شیردهی را مدنظر قرار می‌دهد و ترجیح می‌دهد یک زن مجرد یا یک نیروی کار مرد استخدام کند.
زکیه که به‌تازگی در اورژانس اجتماعی مشغول به کار شده است می‌گوید: سختی کار من و همکارانم زیاد است اما احساس رضایتی که از مددجویان بعد از این سختی‌ها دریافت می‌کنیم، موجب ماندگاری ما در اورژانس اجتماعی شده است. در واقع، کار اورژانس اجتماعی در زمان بحران این است که پیش از ورود پرونده به مرحله قضایی، مداخله اجتماعی را انجام دهد.
دربسیاری از مأموریت‌ها به ما توهین‌های زشتی می‌شود یا مورد حمله شدید مددجویان که هرکدام مشکلاتی خاص دارند قرار می‌گیریم. گاهی در برخی موارد خودکشی مددجویان، سختی و درگیری‌های زیادی برای نجات فرد تجربه می‌کنیم یا حتی مواردی داشته ایم که مأموریت در پاتوق معتادان بوده است و مددکاران مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند. بارها در دادگاه تهدید و پس از آن تعقیب شده اند. به طور کلی، افرادی که ما با آن‌ها روبه رو هستیم در مقابل اورژانس اجتماعی جبهه می‌گیرند. اگر مددکاران در برخی مأموریت‌ها کارشناسی شده رفتار نکنند، ممکن است آسیب جانی ببینند. برای نمونه، چند روز پیش در دادگاه با خانواده یکی از مددجویان مواجه شدم و آن‌ها قصد حمله به سمت من را داشتند که سربازان مانع از این کار شدند.
زنانی که با وجود کمبود کار، مجبور به انجام مشاغل سخت هستند
این روزها زنان زیادی وجود دارند که برای امرار معاش مجبور به روی آوردن به مشاغل سخت هستند. زنانی که خود به‌تنهایی بار خانه و خانواده را به دوش می‌کشند و با وجود کمبود کار و شاید تحصیلات نه‌چندان بالا، مجبور به انجام مشاغل سخت هستند. انتخاب شغل برای هر فرد چه زن چه مرد باید با شرایط جسمی، روحی، تحصیلی و اجتماعی او تناسب داشته باشد. بنابراین با توجه به آنکه زنان از نظر خلقت دارای لطافت و ظرافت خاصی هستند، انتخاب برخی از مشاغل برای آن‌ها غیرعادی و سخت است.
نویسنده: اعظم عباس‌پور
