عذرخواهی‌های غیرضروری در «روز جهانی عذرخواهی»
در روز جهانی عذرخواهی از نبایدها برای اظهار پشیمانی و ندامت بابت بیان احساسات، سوال کردن، از طرف دیگران به دلیل رفتار اشتباه‌شان و … گفتیم
عذرخواهی کردن هنگامی که ما با صراحت به کسی صدمه رسانده‌ایم، قانونی را نقض کرده‌ایم یا کاری را انجام می‌دهیم که می‌دانیم اشتباه است، گامی ضروری برای ترمیم ساختار جامعه‌ای است که با آن ارتباط داریم. حفظ رابطه یکی دیگر از انگیزه‌های عذرخواهی است. رابطه‌ها چه از نوع دوستانه و عاطفی و چه رابطه کاری از مهم‌ترین سرمایه‌های ما هستند و حفظ بسیاری از این رابطه‌ها آن‌قدر ارزش دارد که فشار معذرت‌خواهی را تحمل کنیم. به جرئت می‌توان گفت «حفظ هر نوعی از روابط» بدون توانایی «عذرخواهی» عملاً غیرممکن است، اما از آن طرف باید توجه داشته باشید که عذرخواهی غیرضروری از منظر روان شناسی اشتباه است چرا که اگر مرتب برای همه‌چیز خودتان را سرزنش کنید و مقصر بدانید، احساس شرمساری زیادی را تجربه خواهید کرد. نکته این نیست که خطاهای خودتان را درست بدانید یا بابت آن‌ها از دیگران عذرخواهی نکنید، نکته این است که نباید برای هر موردی از کلمه «ببخشید» استفاده کنید. فردا یعنی ۸ سپتامبر، روز جهانی عذرخواهی است و بهانه‌ای شد تا از شش موقعیتی بگوییم که نیازی نیست عذرخواهی کنید.
بیان احساسات
دانا فلگ نویسنده کتاب مکالمات نجات‌بخش می‌گوید: «این که به دیگران بگویید که به چه فکر می‌کنید و چه احساسی دارید، در هر رابطه‌ای جوابگو است. وقتی به یک نفر می‌گویید چه حسی دارید، در واقع به آن شخص کمک می‌کنید تا شما را درک کند». بنابراین لازم نیست از احساسات قلبی خود چشم‌پوشی کنید و بابت گفتن آن‌ها به دیگران، عذرخواهی کنید. واضح است که در بیان احساسات، نباید تهمت یا توهینی به طرف مقابل باشد و باید شما برای اصلاح یک رفتار، جمله تان را با «من احساس می‌کنم … » به جای گفتن دستوری، شروع کنید.
عذرخواهی کردن به خاطر ظاهر
وقتی ما به دیگران می‌گوییم که «تقصیر منه که خسته به نظر میام، موهای بد فرمی دارم، صورتم زیبا نیست، هیچ لباسی به من نمی‌آید و … » ما واقعاً داریم می‌گوییم که خودمان را دوست نداریم و این درست نیست. ما باید با ظاهرمان کنار بیاییم تا روان آسوده‌تری داشته باشیم و بتوانیم با انگیزه برای رسیدن به هدف‌های دیگرمان در زندگی تلاش کنیم.
نیاز داشتن به زمان
نیاز افراد به فضای اختصاصی در طول روز با یکدیگر متفاوت است؛ بنابراین گاهی ما برای راحتی بیشتر نیازمند تنفس ذهنی هستیم حتی اگر به معنای رد کردن درخواست دوستی برای تمرین کردن، قرار ملاقات یا رفتن به این جا وآن جا باشد. خیلی راحت بگویید «من امشب می‌خواهم راحت باشم» یا «من می‌خواهم امشب برای خودم وقت صرف کنم». به طور کلی، چه برای استراحت و چه برای انجام یک سری امور که به شما محول می‌شود، نباید بابت نیاز داشتن به زمان از دیگران عذرخواهی کنید.
سوال کردن
وقتی‌که برای سوال کردن عذرخواهی می‌کنیم، خودمان را بی‌ارزش می‌کنیم. بعضی از ما ممکن است این کار را برای حفظ غرورمان انجام دهیم از ترس این که مبادا همکاران‌مان به دلیل اطلاع نداشتن ما چشم‌غره بروند یا به ما پوزخند بزنند؛ اما اگر شما درخواست کمک یا توضیح می‌کنید، نباید عذرخواهی کنید. سوال کردن و یادگرفتن، بسیار بهتر از این است که یک کار را اشتباه انجام دهیم و برای خودمان یا دیگران، دردسر درست کنیم.
رفتار اشتباه دیگران
بعضی از افراد واقعاً تمایل دارند تا همه‌چیز را آرام کنند بنابراین اگر شخصی که مرتکب اشتباه‌شد عذرخواهی نکرد، فکر می‌کنند که خودشان باید عذرخواهی کنند و حتی ممکن است تصور کنند که باید خودشان را سرزنش کنند. این باور و تصور اشتباه، هم ارزش شما را پایین می‌آورد و هم در عزت نفس شما موثر است.
شرایطی که تحت کنترل شما نیست
گاهی فردی به شما در موردی آزاردهنده در قانون، صاحب‌کار مشکل‌ساز یا یک رابطه ناخوشایند شکایت می‌کند. بهترین جملات در این موقعیت‌ها جملات همدلانه است، بگویید: «این خیلی بد است» یا «واقعاً برای شما سخت است». «من ناراحتم که آن اتفاق برای شما افتاد». اما این‌که از طرف مقابل بابت این مسائل، عذرخواهی کنید تا در ظاهر آرام شود، نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند که حرف‌های شما را هم در نگاه دیگران بی ارزش می‌کند. البته اگر آدم شجاعی هستید و توانایی تغییر آن شرایط بد را دارید، بهتر است دست به کار شوید.
نویسنده: زهرا متقی‌شکیب| کارشناس‌ارشد روان شناسی
