دردسرساز شدن یادگیری مشاهده‌ای برای «رضا اسدی»!
خراسان/ هافبک تراکتورسازی در حرکتی عجیب، دقایق ۵۰ و ۷۵ بازی نیمه‌نهایی جام‌حذفی تلاش کرد تا شبیه مارادونا با دست گل بزند و اخراج شد
کافی است فقط کمی اهل فوتبال باشید تا صحنه گل مارادونا معروف به گل دست خدا را دیده باشید. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید دیدن همین صحنه گل می‌تواند تا سال‌ها بدون این‌که شما بخواهید روی برخی انتخاب‌های شما تاثیر بگذارد؛ شبیه اتفاقی که به نظر می‌رسد برای رضا اسدی، بازیکن تیم تراکتورسازی افتاده است. رضا اسدی در بازی با تیم نفت مسجد سلیمان زمانی که تلاش می کرد تا مشابه مارادونا با دست گل بزند، در دو نوبت مرتکب خطای هند شد و در نهایت ۱۵ دقیقه مانده به پایان بازی، از زمین اخراج شد. اما چه ارتباطی بین تماشای گل با دست مارادونا و خطاهای اسدی می‌تواند وجود داشته باشد؟ این اتفاق از منظر روان‌شناسی، پیام کمتر شنیده شده‌ای دارد که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.
ما با صرف مشاهده هم یاد می‌گیریم
یکی از تاثیرگذارترین نظریه‌پردازان در زمینه یادگیری، روان‌شناسی به نام «آلبرت بندورا» است. او برای اولین بار موضوع یادگیری مشاهده‌ای را مطرح کرد و با آزمایش‌هایی نشان داد که صرف تماشای یک رفتار می‌تواند به یادگیری یک رفتار منجر شود. این موضوع زمانی قابل تامل‌تر می‌شود که بدانیم مطالعات نشان داده که حتی زمانی که رفتاری نکوهش می‌شود یا فردی که آن را انجام داده با پیامد ناخوشایندی روبه‌رو می‌شود باز هم تماشای آن رفتار به یادگیری منجر می‌شود. نکوهش یک رفتار توسط دیگران و تنبیه یا محرومیت در نتیجه یک انتخاب، روی میزان یادگیری آن رفتار تاثیر چندانی ندارد و تنها می‌تواند احتمال تکرار آن رفتار آموخته شده را تا حدی کاهش دهد اما هیچ وقت احتمال تکرار را کامل از بین نمی‌برد. اما این موضوع چه ارتباطی با خطاهای اسدی در بازی سه شنبه شب دارد؟
فشار زیاد و سراغ گرفتن از گزینه‌های نامطلوب
اگر ادعا کنیم وقتی ما صحنه گل زدن با دست مارادونا را دیده‌ایم، گزینه گل زدن با دست توسط همه ما آموخته شده است، خیلی بی‌راه نیست. البته این به آن معنا نیست که ما از قوانین فوتبال اطلاعی نداریم یا نمی‌دانیم گل زدن همراه با خطا، حتی وقتی که داور هم متوجه نشود، باز هم کار درستی نیست. با توجه به همه این نکات باز هم، گل زدن با دست، انتخاب اول ما نخواهد بود، مگر این‌که در شرایطی آن‌قدر برنده شدن اهمیت پیدا کند که فکر کنیم شاید بهتر باشد شانسی به این گزینه بدهیم. بازی سه شنبه شب تراکتورسازی با نفت مسجد سلیمان اهمیت زیادی داشت؛ فینال جام حذفی را مشخص می‌کرد و همین می‌تواند نشان دهد که چرا اسدی در دو نوبت سراغ گزینه‌ای رفت که احتمالا سال‌ها قبل با دیدن گل معروف مارادونا بدون این که متوجه باشد، یاد گرفته بود.
موضوع محدود به فوتبال نیست
بسیاری از ما بدون توجه به موضوع یادگیری مشاهده‌ای، به تماشای فیلم‌های مختلف می‌نشینیم و از آن قابل تامل‌تر به فرزندمان اجازه می‌دهیم هر فیلمی را تماشا کند. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید با تماشای هر فیلمی، در حال آموختن نکاتی از آن هستید. نکاتی که حتی با دانستن این‌که ناشایست هستند اما ممکن است وقتی تحت فشار هستید، سراغ آن بروید؟ این مطلب، فقط تلنگری است برای داشتن نگاهی آگاهانه‌تر به چنین رفتارهایی.
نویسنده : نرگس عزیزی | کارشناس ارشد مشاوره
