پرکردن اوقات فراغت بچه‌ها به چه قیمتی؟
وقتی فرزندان سال تحصیلی را پشت سر می‌گذارند و به تعطیلات تابستان می‌رسند، خانواده‌ها دغدغه پر کردن این تعطیلی را پیدا می‌کنند. اما این سؤال مطرح است که آیا لحظه‌های فراغت باید به هر قیمتی و با هر نوع فعالیتی پر شود؟ «سمیرا غیبی»، دکترای مشاوره پاسخ می دهد.
«حوصله‌ام سر رفت! کلافه شدم! چه کار کنم؟…» این‌ها جملاتی آشنا در این روزهای پر فراغت هستند؛ کلماتی که دارکوب وار به مغز پدر و مادرها می‌کوبند و دلسوزانه یا از روی نگرانی، آنها را سراسیمه به سوی راه چاره هُل می‌دهند. از قدیم و ندیم نام تابستان در کنار گرما و عرق‌ریزانش یادآور شور و حرارت تعطیلات بود و سرشار از شیرینی و دل‌چسبی رهایی از بار مسئولیت است ، اما مسئلۀ اوقات فراغت و پرکردن بهینه آن، دغدغه ای اجتناب ناپذیرا
پرکردن اوقات فراغت
*فراغت یعنی آسایش، نه بطالت
فراغت به‌معنای آسودگی و آسایش است. فرصتی آزاد که معمولاً آن را به تعطیلات تابستانی دانش‌آموزان می‌شناسیم. زمانی برای استراحت از ۹ ماه فعالیت تحصیلی و سر و کله زدن با کتاب، دفتر، درس و مشق. بگذریم که عده‌ای این واژه را بیکاری و بطالت معنا می‌کنند و به‌همین خاطر از مزایای این فرصت غنی بی‌بهره می‌شوند. حال آن‌که در آموزه‌های دینی هم به‌وفور، به بهره‌گیری صحیح از ساعات فراغت برای رشد و تعالی بشر اشاره و تأکید شده‌است. در آیه هفتم از سوره مبارکه انشراح می‌خوانیم :«فاذا فَرَغتَ فانصَب؛ پس هنگامی که از کار مهمی فارغ می شوی به مهم دیگری بپرداز.» پیامبر گرامی اسلام هم به ابوذر غفاری توصیه می‌کنند:« یا أَبَا ذَرٍّ کنْ عَلَی عُمُرِک أَشَحَ مِنْک عَلَی دِرْهَمِک وَ دِینَارِک؛ ای ابوذر! در هزینه کردن عمرت نسبت به هزینه کردن درهم و دینارت حریص تر باش.» خلاصه اینکه آیات و روایات دست بشر را گرفته‌اند تا به وقت رسیدن اوقات فراغت و فرصت هایی که بنا بر فرمایش امیرالمؤمنین(ع) همچون ابر می‌گذرند، کاسه چه کنم به دست نگیرد و بی وقفه در مسیر رشد و تعالی گام بردارد.
سمیرا غیبی دکترای مشاوره و دبیر آموزش و پرورش
* آیا لحظه های فراغت باید به هر قیمتی و با هر نوع فعالیتی پر شود؟
پر کردن اوقات فراغت فرزندان می‌تواند نتیجه مثبت داشته باشد، ولی به همان اندازه هم اثر منفی و مخرب از خودش به جای بگذارد
«سمیرا غیبی»، دکترای مشاوره و دبیر آموزش و پرورش است. او در توضیح اوقات فراغت می‌گوید:« این عبارت اغلب زمانی مطرح می‌شود که وقتی فرزندان سال تحصیلی را پشت سر می‌گذارند و به تعطیلات تابستان می‌رسند، خانواده‌ها دغدغه پر کردن این تعطیلی را پیدا می‌کنند و تلاش می‌کنند طوری برنامه‌ریزی کنند که در طی تابستان، خستگی سال تحصیلی به واسطه فعالیت های جانبی و مورد علاقه کودک و نوجوان بر طرف شود. اما باید به یک سوال مهم پاسخ داده شود؛ اینکه آیا این لحظه‌های فراغت باید به هر قیمتی و با هر نوع فعالیتی پر شود؟ در پاسخ باید بگویم پر کردن اوقات فراغت فرزندان می‌تواند نتیجه مثبت داشته باشد، ولی به همان اندازه هم اثر منفی و مخرب از خودش به جای بگذارد. مثلاً اگر فرزندان هیچ برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت خود انجام ندهند و فعالیتی نداشته باشند، بعضاً بهتر است از اینکه به اجبار والدین و بدون در نظر گرفتن توانایی‌ها و استعداد هایشان فعالیت هایی برایشان در نظر گرفته شود و موظف به شرکت در این فعالیت‌ها باشند.»
دکتر مشاوره معتقد است، چه بسا والدینی که در این موقعیت تصور می‌کنند کار بسیار خوبی انجام می‌دهند و در راستای رشد و شکوفایی فرزندشان تلاش می‌کنند؛ اما ثمره آن برای کودک یا نوجوانشان چیزی جز افسردگی، استرس، اضطراب و حتی پایین آمدن اعتماد به نفس نخواهد بود و کودک یا نوجوان آن فعالیت را ناتمام رها می‌کند و یا از ادامه آن به شدت احساس نارضایتی خواهد داشت. حتی ممکن است در مقایسه با همسالانی که در آن فعالیت موفق هستند ،احساس سر خوردگی و ضعف کند.
والدین باید انتظارات خودشان را تا سطح علاقه‌مندی و توانایی فرزندشان تطبیق دهند
او در توضیح این مطلب می‌گوید:« باید برای پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان خود، سطح اطلاعات و علاقه‌مندی و توانایی آن ها را حتماً در نظر بگیرید و بعد برای فعالیت‌ها برنامه‌ریزی داشته باشید تا بتوانید لحظات خوبی را در تعطیلات برای فرزندتان رقم بزنید.» وی تأکید می کند برای رسیدن به این هدف، والدین باید شناخت درستی از میزان علاقه‌مندی و توانایی های فرزند خود پیدا کنند و انتظارات خودشان را تا سطح علاقه‌مندی و توانایی فرزندشان تطبیق دهند.
ثمره دقت در انتخاب فعالیت مناسب، بهبود شرایط روحی و جسمی فرزندان و رشد و تعالی استعدادهاست
انتخاب فعالیت در اوقات فراغت
غیبی معتقد است نکات ریز و تاثیرگذار دیگری هم وجود دارد.او در این باره می‌گوید:« به طور مثال ممکن است فرزند شما از اینکه مثل سال تحصیلی مجبور به بیدار شدن در ساعات اولیه صبح برای رفتن به کلاس‌های متعدد باشد و تمام روز را مثل دوران مدرسه درگیر فعالیت های بیرون از خانه، احساس نارضایتی و ناراحتی کند. بنابراین برنامه را طوری تنظیم کنید که تصمیم فرزندتان هم مد نظر قرار بگیرد و احساس راحتی کند. نکته بعدی اینکه بعضی والدین احساس می‌کنند حتما باید در تعطیلات فرزندشان رشته های ورزشی را به صورت تخصصی آموزش ببیند و جنبه تفنن را در نظر نمی‌گیرند که این مسئله می‌تواند آسیب‌زننده باشد. مگر اینکه کودک یا نوجوان در زمینه مورد نظر استعداد و توانایی خود را قبلاً نشان داده باشد و علاقه‌مند به آموزش‌های تخصصی باشد.» وی توجه به شاخصه‌های مهم برای انتخاب فعالیت مورد نظر در اوقات فراغت را امری مهم می‌داند و می‌گوید:«از جمله این شاخصه‌ها ،بهبود پیدا کردن شرایط روحی و جسمی فرزندان و رشد و تعالی استعدادهای درونی آنها به واسطه انجام فعالیتهای مناسب است
شناخت استعدادها و علاقه‌مندی‌های فرزندشان کار پیچیده‌ای نیست
غیبی همچنین معتقد است شاید اولیا تصور کنند شناخت و کشف ،توانایی ها و استعدادها و علاقه مندی‌های فرزندشان کار سخت و پیچیده ای است، اما برای پدر و مادری که با فرزندشان زندگی می‌کنند و بارها از زبان خودش گزینه‌های مختلفی را به عنوان توانایی و یا علاقه مندی شنیده اند و این موارد را در روزمرگی ها محک زده اند،هرگز کار دشواری نخواهد بود. این مشاور و دبیر آموزش‌وپرورش در پایان توجه به شاخصه‌های مهم برای فعالیتهای موردنظر در اوقات فراغت و انتخاب بهینه فعالیت‌ها را سبب آسودگی خاطر والدین و اولیای مدرسه می‌داند:« اگر با توجه به همه موارد گفته‌شده بتوانیم اوقات فراغت خوبی را برای کودکان و مخصوصاً نوجوانانمان فراهم کنیم، می‌توانیم آسوده‌خاطر باشیم که فرزندانمان می‌توانند با روحیه‌ای بهتر برای یک سال تحصیلی جدید آماده شوند.»
فراغت بچه‌های دیروز
*پرکردن فراغت این روزها هوشمندی بیشتری می‌طلبد!
سارا و سحر بساطشان را کنج حیاط زیر درخت گیلاس پهن کرده اند. سارا تندوتند برای سحر چای می‌ریزد و از او پذیرایی می‌کند. هر از چندگاهی هم در قابلمه را برمی‌دارد و با کفگیر پلاستیکی غذا را هم می‌زند تا مبادا ته بگیرد! مریم از راه می رسد. با دو تا عروسک بامزه که مادربزرگ، دو دست لباس یکجور برایشان دوخته است. یکی را در آغوش گرفته و دیگری را در کالسکه‌ای کوچک خوابانده است. خوش و بش کنان کنار بساط خاله‌بازی می‌نشیند تا سارا برای او هم یک چای قندپهلو در فنجان کوچک پلاستیکی‌اش بریزد. کمی آن‌طرف‌تر پشت در و در کوچه‌ای خلوت، مهرداد، رضا، شهروز، علی و محمد بساط گل کوچک به راه انداخته‌اند و تق‌وتوق به در و دیوار می‌کوبند. صدای همهمه و شور و حالشان، حال همه اهل محل را خوب می‌کند. هفت سنگ، تیله، وسطی، دستش‌ده و صورت‌های بادکرده و سرخ شده هنگام یارکشی در بازی پرهیجان و نفس‌گیر زو، خلاصه خودشان را از بازی خفه می‌کنند! دست آخر هم یک نماز جماعت دسته‌جمعی در مسجد بی ریای محل. بعد از یک نان و آب‌دوغ در کاسه سفالی آبی‌رنگ هم از فرط خستگی بیهوش می‌شوند و دوباره روز از نو روزی از نو. این‌ها حکایات پر کردن فراغت درگذشته و برای بچه‌های دیروز است. نسخه‌ای که دوا بود و درمان و برای بچه‌های امروز پیچیدنش کمی محال. آن هم با زندگی‌های آپارتمان‌نشینی و بی‌خبری همسایه‌ها از هم، سکوت خانه‌های تک فرزند و مجهز بودنشان به انواع و اقسام وسایل از قبیل گوشی و تبلت و راه یافتنشان به دنیایی بی‌انتها با اینترنتی که این روزها مثل نقل‌ونبات در هر خانه‌ای به‌وفور به چشم می‌خورد. خلاصه اینکه با این همه رنگ و لعاب، پر کردن این لحظه های طلایی برای فرزندان امروز درایت وهوشمندی بیشتری می طلبد.
*حواسمان به قیمت روزهای فراغت باشد!
حواسمان باشد روزهای فراغت فرصت‌هایی مغتنم هستند که قیمتشان کم نیست و سرمایه‌ای برگشت‌ناپذیر محسوب می‌شوند. استفاده صحیح از آنها می‌تواند سبب شکوفایی استعدادهای بالقوه فرزندان شود و بی‌توجهی به این فرصت بی‌نظیر و چه‌بسا استفاده ناصحیح از آن، آسیب‌های جدی فردی و اجتماعی جبران ناپذیری را در پی داشته باشد. بیهوده نیست که امام سجاد (علیه‌السّلام) از خداوند فراغتی گوارا طلب می‌کنند و می‌فرمایند:«خداوندا! اگر برای ما فراغتی از کارهای دنیا مقدّر فرموده‌ای، پس آن را فرصتی همراه با سلامتی قرار ده که در آن رنجی حاصل نشود و ملامتی به وجود نیاید. تا این که فرشتگانی که به ثبت گناهان ما مامورند با صحیفه‌ای خالی از گناه از پیش ما بروند و فرشتگان مامور به نیکی‌ها، خوشحال از اعمالی که از ما نوشته‌اند، از نزد ما برگردند.»
